5 trụ cột tăng trưởng bền vững cho Đồng bằng sông Cửu Long

Bước ngoặt quan trọng của vùng Đồng bằng sông Cửu Long

Chiều 17/12, tại TP. Cần Thơ diễn ra Hội nghị công bố Báo cáo “Ở lại hay di cư: Cuộc sống vùng Đồng bằng sông Cửu Long ở Việt Nam”, do Ngân hàng Thế giới (WB) tại Việt Nam phối hợp với Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương; Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) Chi nhánh Đồng bằng sông Cửu Long tổ chức.

margin: 15px auto;" />

Theo Ngân hàng thế giới, trong nhiều thập kỷ, Đồng bằng sông Cửu Long đã là trung tâm thành công của Việt Nam trong việc giảm nghèo và củng cố an ninh lương thực. Tuy nhiên, thông điệp của báo cáo khẳng đinh: Vùng đang ở ngã rẽ quan trọng. Những phát hiện nổi bật cho thấy, khu vực này đang đối mặt đồng thời với nhiều thách thức cấp bách.

Phát biểu khai mạc hội nghị, bà Mariam Sherman, Giám đốc Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam, Campuchia và Lào cho biết, cơ cấu kinh tế của vùng Đồng bằng sông Cửu Long đang dịch chuyển. Nông nghiệp vẫn thiết yếu nhưng không còn là động lực tăng trưởng chủ đạo. Tỷ trọng GDP quốc gia của vùng đã giảm. Đầu tư, đặc biệt là đầu tư tư nhân vẫn tụt hậu so với các vùng khác. Lao động trẻ chuyển sang làm việc trong khu vực dịch vụ và xây dựng, nhưng lại có nhiều việc làm phi chính thức và thu nhập thấp. Tình trạng không có đất canh tác gia tăng, trình độ học vấn vẫn thấp hơn mức trung bình quốc gia và khoảng cách bất bình đẳng ngày càng nới rộng...

Bên cạnh đó, rủi ro khí hậu và môi trường làm tình hình thêm phức tạp. Gần một nửa dân số của vùng Đồng bằng sông Cửu Long sống ở khu vực dễ bị lũ lụt, hạn hán, xâm nhập mặn hoặc nắng nóng cực đoan. Nước mặn xâm nhập sâu hơn vào đất liền, gia tăng tình trạng xói lở bờ biển, và sụt lún đất khiến mặt đất hạ thấp nhanh hơn mực nước biển dâng. Những biến đổi này tác động trực tiếp đến nông nghiệp, nuôi trồng thủy sản, hạ tầng và sinh kế. Báo cáo cho thấy, nếu không thích ứng, các cú sốc khí hậu có thể làm tỷ lệ nghèo tăng đáng kể vào năm 2050, ngay cả khi tăng trưởng kinh tế vẫn mạnh mẽ.

"Trước những thách thức đan xen này, báo cáo đề xuất một chiến lược lấy con người làm trung tâm - ưu tiên kỹ năng nghề, khả năng dịch chuyển, khả năng chống chịu và tăng cường cơ hội, đồng thời nhấn mạnh rằng con người chỉ có thể nắm bắt cơ hội nếu hạ tầng xung quanh tạo điều kiện cho họ", bà Mariam Sherman nói.

Báo cáo cũng chỉ ra rằng, trong bối cảnh các mô hình tăng trưởng truyền thống không còn phù hợp, Đồng bằng sông Cửu Long cần một lộ trình phát triển mới dựa trên nền tảng bền vững, bao trùm và có khả năng chống chịu trước biến đổi khí hậu. 

Đáng chú ý, báo cáo đã đề xuất 5 trụ cột chiến lược phát triển Đồng bằng sông Cửu Long mang tính đồng bộ, gồm: hiện đại hóa nông nghiệp; đầu tư mạnh vào giáo dục và kỹ năng; cải thiện hạ tầng then chốt; tạo điều kiện cho di cư an toàn, có quản lý và xây dựng hệ thống an sinh xã hội thích ứng.

Theo Ngân hàng Thế giới, việc triển khai nhất quán các trụ cột này sẽ hình thành một lộ trình phát triển toàn diện, giúp Đồng bằng sông Cửu Long vượt qua thách thức khí hậu, duy trì tăng trưởng kinh tế và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân.

Không chỉ có ý nghĩa đối với công tác hoạch định chính sách, các kết quả nghiên cứu còn mang lại giá trị thiết thực cho cộng đồng doanh nghiệp. Báo cáo được xem là cơ sở quan trọng để doanh nghiệp xây dựng kịch bản kinh doanh bền vững, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thị trường quốc tế.

Việc định hướng chiến lược đầu tư phù hợp với xu thế phát triển bao trùm và thích ứng khí hậu của vùng, cộng với tiếp cận thông tin đầy đủ, tin cậy cũng giúp doanh nghiệp tham gia hiệu quả hơn vào các cuộc đối thoại chính sách và quá trình xây dựng kế hoạch phát triển dài hạn.

Chủ động thích ứng, lấy con người làm trung tâm

Từ góc độ hoạch định chiến lược, TS. Nguyễn Anh Tuấn, Phó Trưởng Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương cho rằng, những nội dung trong báo cáo này có giá trị khoa học và thực tiễn cao, cung cấp những luận cứ quan trọng phục vụ công tác hoạch định chính sách phát triển vùng. Từ sinh kế, giảm nghèo, di cư đến các rủi ro khí hậu và môi trường gia tăng, cần được đặt trong một bức tranh tổng thể và dài hạn. Đây không phải là những vấn đề riêng lẻ, mà phản ánh các thách thức mang tính cấu trúc trong quá trình phát triển của Đồng bằng sông Cửu Long suốt nhiều giai đoạn.

Theo TS. Nguyễn Anh Tuấn, Nghị quyết số 13-NQ/TW của Bộ Chính trị về phương hướng phát triển kinh tế – xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh vùng Đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 đã đặt ra yêu cầu đổi mới tư duy phát triển đối với khu vực này. Cụ thể, cần chuyển từ cách tiếp cận theo từng ngành, từng địa phương sang cách tiếp cận tích hợp, liên vùng; từ tư duy “ứng phó” sang chủ động thích ứng; và nhất quán coi con người là trung tâm của phát triển.

Ở tầm nhìn chiến lược quốc gia, vấn đề cốt lõi, theo TS. Nguyễn Anh Tuấn là tạo dựng một môi trường phát triển đủ hấp dẫn, an toàn và bao trùm để người dân Đồng bằng sông Cửu Long có thể yên tâm gắn bó với quê hương, hoặc chủ động tìm kiếm những cơ hội phát triển mới mà không rơi vào tình thế dễ bị tổn thương.

Tinh thần này cũng được thể hiện rõ trong Dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội XIV của Đảng, khi nhấn mạnh yêu cầu phát triển bao trùm, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và khả năng chống chịu của nền kinh tế – xã hội trước các cú sốc bên ngoài, đặc biệt là biến đổi khí hậu.

Cũng theo TS. Nguyễn Anh Tuấn, Đồng bằng sông Cửu Long đang bước vào giai đoạn chuyển đổi sâu sắc với nhiều cơ hội và thách thức đan xen. Do đó, cần có đủ tầm nhìn, thể chế phù hợp và sự phối hợp hiệu quả giữa các cấp, các ngành để dẫn dắt và quản trị tốt quá trình chuyển đổi này theo hướng bền vững hơn.

Trong khuôn khổ hội nghị, phiên thảo luận bàn tròn đã diễn ra sôi nổi, tập trung khai thác những phát hiện quan trọng của báo cáo. Đồng thời, các chuyên gia trong nước và quốc tế cũng trao đổi, đề xuất chính sách phát triển cho Đồng bằng sông Cửu Long.