Cần siết chặt quản lý mỹ phẩm 'handmade' trôi nổi trên 'chợ mạng'

Kem trộn “handmade” tràn lan trên chợ online

Không cần cơ sở kinh doanh, không giấy phép sản xuất, cũng không công bố chất lượng, hàng loạt cá nhân dễ dàng tận dụng mạng xã hội để kinh doanh kem trộn “handmade” giá rẻ. Với những lời quảng cáo như “trắng cấp tốc”, “2 ngày là trắng”, cùng hàng loạt hình ảnh trước, sau được chỉnh sửa bắt mắt, các loại kem này âm thầm len lỏi vào đời sống người dân mà không qua bất kỳ quy trình kiểm định nào về độ an toàn hay thành phần hóa học.

Kem trộn nhà làm được chào bán tràn lan trên các chợ online. Ảnh chụp màn hình

Không gian mạng dần trở thành “mảnh đất màu mỡ” để kem trộn giá rẻ hoành hành. Trên TikTok, Facebook, Zalo, nhiều tài khoản cá nhân mang tên như “Kem trộn Miền Tây chuẩn kem xưa”, “Kem trộn cốt trắng truyền thống”… liên tục phát livestream bán hàng với lượt xem và tương tác cao. Dưới mỗi video là hàng trăm bình luận tung hô như “siêu ưu đãi”, “bảo hành trắng da”, “dùng một tuần bật 2 tông”, tạo cảm giác như thể sản phẩm đã được thị trường kiểm chứng.

Điển hình, tài khoản TikTok có tên “Kem trộn Uyên Linh” thường xuyên đăng tải video ghi lại cảnh trộn kem thủ công bằng tay trong chậu nhựa, thu hút hàng trăm ngàn lượt xem. Thành phẩm được đóng vào hũ nhựa không nhãn mác, không hạn sử dụng và bán ra với mức giá chỉ từ 50.000 – 100.000 đồng/hũ. Trong một buổi livestream gần đây, người này thậm chí tuyên bố chắc nịch: “Da đen cỡ nào cũng trắng, cam kết 5 ngày bật tông, không trắng hoàn tiền!”.

Câu nói quen thuộc của người bán là “Muốn trắng nhanh á, thì chỉ có xài kem trộn thôi!”. Theo họ, không phải loại kem trộn nào cũng nguy hại, miễn là “người bán có tâm” và “trộn đúng chuẩn công thức xưa”, tức dùng các loại kem dưỡng đậm đặc Thái Lan, pha thêm dầu, thuốc mỡ và phụ gia để tạo hỗn hợp kem “tôm vàng”, có tác dụng làm trắng siêu tốc. Trong các buổi phát trực tiếp kéo dài hàng giờ, người bán không ngần ngại trộn kem trước ống kính để tăng độ tin cậy với khách hàng.

Một người bán còn tự tin tuyên bố: “Kem bên nhà em là công thức gốc xưa, chính hiệu luôn. Nhìn cái hũ kem là biết chất lượng cỡ nào rồi - kem đậm đặc, mùi nồng, sánh đặc, mạnh lắm luôn!”. Những lời nói đậm chất dân dã, gần gũi kết hợp với hình ảnh truyền miệng về hiệu quả làm trắng khiến không ít người tiêu dùng nhẹ dạ bị cuốn theo.

Trong vai một người kinh doanh mỹ phẩm online đang cần tìm nguồn kem trộn giá sỉ, phóng viên Báo Công Thương đã tiếp cận một tài khoản Facebook rao bán kem trộn “chuẩn xưa miền Tây”. Chỉ sau vài phút trao đổi, người bán lập tức gửi bảng giá, khẳng định:“Khách sỉ bên em lấy đều, kem trộn tại nhà, trắng cực nhanh, ai xài cũng mê”. Tuy nhiên, khi được hỏi về giấy công bố mỹ phẩm, phiếu kiểm nghiệm thành phần hay tên cơ sở sản xuất, người bán chỉ đáp: “Kem nhà làm”, “lấy mối quen”, và khẳng định “mấy năm nay bán chưa ai phản hồi gì”.

Người bán kem trộn còn livestream trộn kem trực tiếp cho khách xem. Ảnh chụp màn hình

Thậm chí, khi phóng viên ngỏ ý muốn mua lại công thức trộn kem để tự làm và kinh doanh, người bán lập tức từ chối, khẳng định công thức là “bí quyết gia truyền” và “không bán, không chia sẻ cho ai hết”. Người này còn nhấn mạnh: “Em chỉ bán thành phẩm thôi, công thức có trộn chuẩn thì mới trắng được chứ đưa lung tung ra ngoài là hư nát hết, không còn uy tín.”

Chỉ cần vài triệu đồng để mua nguyên liệu trôi nổi, một chiếc điện thoại có camera, và một tài khoản mạng xã hội miễn phí, bất kỳ ai cũng có thể trở thành “chủ spa online” rao bán kem trộn mỗi ngày. Thị trường mỹ phẩm “ngầm” này phát triển mạnh không chỉ vì chi phí đầu tư thấp, mà còn do tâm lý sính ngoại hình, ham trắng nhanh và sự dễ dãi trong niềm tin của người tiêu dùng. Không ít người dù biết rõ đây là hàng “trộn tại nhà” nhưng vẫn chấp nhận dùng vì hiệu quả tạm thời, bất chấp nguy cơ kích ứng, nhiễm corticoid, bào mòn da.

Bộ Y tế siết chặt quản lý mỹ phẩm tự chế, trôi nổi trên mạng xã hội

Cục Quản lý Dược (Bộ Y tế) mới đây đã có văn bản gửi tới Sở Y tế các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, đồng thời gửi đến các nền tảng mạng xã hội như Facebook, Zalo, TikTok, YouTube và các sàn thương mại điện tử, yêu cầu tăng cường giám sát và quản lý hoạt động sản xuất, kinh doanh cũng như quảng cáo các sản phẩm mỹ phẩm tự chế, mỹ phẩm nhà làm (homemade) đang ngày càng nở rộ trên môi trường trực tuyến.

Theo Cục Quản lý Dược, tình trạng rao bán mỹ phẩm tự chế với đủ loại mẫu mã và công dụng "thần kỳ" xuất hiện tràn lan trên mạng, tiềm ẩn nhiều rủi ro cho người tiêu dùng. Phần lớn các sản phẩm này không rõ nguồn gốc, xuất xứ, chưa được công bố theo đúng quy định của pháp luật, không đảm bảo các tiêu chuẩn an toàn và chất lượng. Một số sản phẩm còn được quảng cáo sai lệch, phóng đại công dụng, khiến người tiêu dùng dễ rơi vào tình trạng “tiền mất, tật mang”.

Trước thực trạng này, Bộ Y tế yêu cầu Sở Y tế các địa phương tăng cường hoạt động thanh tra, kiểm tra các cơ sở sản xuất và cá nhân kinh doanh mỹ phẩm trên địa bàn, đặc biệt chú trọng đến các sản phẩm được buôn bán qua mạng xã hội. Các hành vi vi phạm như sản xuất khi chưa được cấp Giấy chứng nhận đủ điều kiện, kinh doanh sản phẩm chưa được công bố, quảng cáo sai nội dung, hoặc sử dụng thông tin không đúng sự thật để lôi kéo người mua… đều phải được xử lý nghiêm theo đúng quy định pháp luật hiện hành.

Song song với việc siết chặt quản lý, Bộ Y tế cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của công tác tuyên truyền và phổ biến pháp luật trong lĩnh vực mỹ phẩm. Các tổ chức, cá nhân có liên quan cần nâng cao nhận thức và ý thức trách nhiệm, tuân thủ nghiêm túc các điều kiện pháp lý trong sản xuất và kinh doanh mỹ phẩm. Người dân cũng được khuyến cáo không nên tự ý sử dụng, mua bán các loại mỹ phẩm tự chế không rõ nguồn gốc, chưa được cơ quan chức năng cấp phép lưu hành.

Đối với các nền tảng mạng xã hội và sàn thương mại điện tử, Cục Quản lý Dược đề nghị phải chủ động rà soát và gỡ bỏ các nội dung quảng cáo mỹ phẩm có dấu hiệu vi phạm pháp luật, nhất là các sản phẩm không có số tiếp nhận phiếu công bố, không rõ cơ sở sản xuất. Các nền tảng này còn được yêu cầu tăng cường cơ chế kiểm duyệt nội dung, đảm bảo chỉ cho phép quảng bá những sản phẩm đã được xác minh rõ ràng về xuất xứ, thành phần, chất lượng và được sản xuất tại cơ sở hợp pháp.

Ngoài ra, các nền tảng cũng cần phối hợp chặt chẽ với cơ quan chức năng trong việc cung cấp thông tin về các tài khoản, kênh vi phạm khi có yêu cầu phục vụ công tác kiểm tra và xử lý. Việc thiết lập cơ chế cảnh báo, khoanh vùng và xử lý các tài khoản thường xuyên đăng tải nội dung vi phạm cũng được xem là một giải pháp quan trọng trong việc ngăn chặn sự lan rộng của các sản phẩm mỹ phẩm kém chất lượng trên thị trường trực tuyến hiện nay.