Sản lượng sụt giảm mạnh tại hai quốc gia sản xuất chủ chốt là Brazil và Việt Nam đang làm rung chuyển chuỗi cung ứng, khiến thị trường đối mặt nguy cơ thiếu hụt nghiêm trọng trong niên vụ 2025-2026 và kéo giá cà phê trở lại vùng đỉnh kỷ lục chưa từng có.
Các dự báo lạc quan trước đó của Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA) về một năm phục hồi sản lượng gần 179 triệu bao đang dần bị thực tế phủ nhận. Nắng nóng kéo dài ở Brazil làm hư hại mùa đậu quả Arabica, trong khi mưa lũ tại Tây Nguyên đang đe dọa trực tiếp tới vụ Robusta lớn và quan trọng của thế giới. Trong bối cảnh tồn kho toàn cầu đã xuống mức thấp kỷ lục và chuỗi cung ứng bị gián đoạn, giới phân tích cảnh báo thị trường cà phê đang tiến gần hơn bao giờ hết tới một “cơn sốt giá” mới, thậm chí không loại trừ khả năng vượt đỉnh lịch sử trong những tháng tới.
Khủng hoảng kép trên toàn thị trường cà phê, vỡ mộng "vụ mùa bội thu"
Tại Brazil, Cơ quan Cung ứng Quốc gia (Conab) dự báo tổng sản lượng cà phê niên vụ 2025-2026 đạt khoảng 55,2 triệu bao, giảm 1,82% so với vụ trước. Dù cà phê Conilon (Robusta) được mùa, tăng mạnh lên 20,1 triệu bao, mức cao kỷ lục tương đương tăng hơn 37%, nhưng sản lượng Arabica sản phẩm thế mạnh lại giảm sâu tới 11,2%, chỉ còn 35,15 triệu bao. Nguyên nhân do thời tiết bất lợi và chu kỳ sinh học hai năm một lần của cây cà phê. Theo số liệu của Hiệp hội các nhà xuất khẩu cà phê Brazil (Cecafe), sản lượng sụt giảm cùng tồn kho chuyển tiếp ở mức thấp kỷ lục khiến xuất khẩu cà phê nhân xô của Brazil (bao gồm cả Arabica và Robusta) trong 4 tháng đầu niên vụ 2025-2026 chỉ đạt gần 12,5 triệu bao, giảm 22% so với cùng kỳ.
Sản lượng cà phê của Brazil (Nguồn: Conab)
Tình hình càng thêm hỗn loạn khi từ 1/8, Mỹ áp thêm 40% thuế nhập khẩu cà phê từ Brazil, nâng tổng thuế lên 50%. Động thái này khiến nguồn cung vào Mỹ khan hiếm nghiêm trọng khi tồn kho Arabica trên Sở ICE giảm liên tục, chạm mức thấp nhất trong gần hai năm. Riêng lượng cà phê Brazil trong kho ICE chỉ còn khoảng 22.000 bao, gần như bằng không khi so với mức cùng kỳ năm ngoái là gần 430.000 bao.
Thêm vào đó, đợt nắng nóng đầu tháng 10 đã đốt cháy và làm rụng nụ hoa, đe dọa nguồn cung trong dài hạn vụ mùa 2026-2027. Kết quả là giá cà phê Arabica đã tăng chóng mặt trong ba tháng qua, kéo theo đà tăng lan sang Robusta.
Trong khi đó, ở bên kia bán cầu, thị trường từng kỳ vọng “vụ mùa bội thu” tại Việt Nam sẽ giúp giảm bớt áp lực thiếu hụt nguồn cung toàn cầu, với dự báo sản lượng Robusta tăng hơn 7%, đạt khoảng 30 triệu bao. Tuy nhiên, diễn biến thời tiết thực tế đã phá vỡ mọi kỳ vọng ấy. Vào cuối tháng 10, khi vụ thu hoạch chuẩn bị bước vào cao điểm với hơn 80% quả cà phê vẫn còn trên cành, mưa lớn kéo dài gây ngập úng tại nhiều vùng trọng điểm ở Tây Nguyên.
Dự báo lượng mưa tại khu vực Gia Lai và Đăk Lăk (Nguồn: LSEG)
Theo phân tích của MXV, độ ẩm bão hòa trên 95% trong gần 10 ngày qua đã khiến phơi sấy truyền thống gần như bị tê liệt, làm tăng nguy cơ nấm mốc và khiến quả cà phê bị nứt, lên men hoặc rụng sớm. Các tỉnh Gia Lai và Đắk Nông ghi nhận lượng mưa 81,8 mm và 75,7 mm, với thiệt hại sản lượng tiềm tàng ước tính 10-20% tại khu vực bị ảnh hưởng trực tiếp. Đáng lo ngại hơn, bão Kalmaegi dự báo cấp 13-14, giật cấp 17, dự kiến đổ bộ rạng sáng 7/11, có thể trút thêm hơn 200 mm mưa lên các vùng vốn đã ngập úng.
Theo bà Maja Wallengren, chuyên gia phân tích hàng hóa uy tín người Mexico, đã theo dõi ngành cà phê Việt Nam hơn 31 năm thì “chưa có bằng chứng nông học nào cho thấy Việt Nam có thể đạt vụ mùa bội thu”. Bà lý giải, nhiều vùng trồng vẫn đang vật lộn phục hồi sau hạn hán nghiêm trọng 2-3 năm qua, lại chịu tác động của khô hạn kéo dài trong giai đoạn ra hoa tháng 3-4.
Trước khi xảy ra đợt mưa lũ, sản lượng khả thi nhất của Việt Nam chỉ vào khoảng 27-28 triệu bao, tức chỉ phục hồi nhẹ. Nhưng sau đợt mưa lớn, thiệt hại do rụng quả và thối cây có thể khiến con số này giảm còn 26-27 triệu bao, tùy mức độ ảnh hưởng của bão Kalmaegi.
Những tổn thất này không chỉ làm giảm đáng kể sản lượng Robusta của Việt Nam, đóng góp tới 40% tổng nguồn cung toàn cầu, mà còn kéo dài thời gian thu hoạch, phơi sấy và chế biến, đẩy chuỗi cung ứng cà phê thế giới vào tình thế dễ tổn thương hơn bao giờ hết.
Làn sóng tăng giá mới đang dần dần định hình...
Cuộc khủng hoảng lần này trở nên đặc biệt nguy hiểm vì thị trường bước vào giai đoạn này mà không còn nguồn dự trữ an toàn. Ba năm biến động vừa qua, từ cú sốc sương giá tại Brazil năm 2021 đẩy giá Arabica tăng vọt, đến đợt hạn hán khiến sản lượng Việt Nam sụt giảm 20% vào niên vụ 2023-2024, đã liên tục bào mòn và gây cạn kiệt tồn kho. Vì vậy, các sự kiện thời tiết bất lợi tại Việt Nam và đợt rụng hoa tại Brazil không phải là những cú sốc đơn lẻ.
MXV dự báo, thị trường cà phê sớm sẽ có những phản ứng lại trước tình hình nghiêm trọng tại Brazil, đặc biệt là Việt Nam. Nếu những giả định rằng sản lượng cà phê Việt Nam tới đây giảm xuống dưới mức 26-27 triệu bao (khoảng hơn 25 triệu bao đối với Robusta), tức mức giảm dao động trong khoảng 16-17%, hoặc trong kịch bản tệ hơn cả mức này vì chưa thể đoán định được mức độ thiệt hại của bão gây ra. Giá cà phê Arabica và Robusta do đó có thể sẽ tăng vọt lên ít nhất 20%, tức gần 11.000 USD/tấn đối với Arabica và 5.600 USD/tấn đối với Robusta và có khả năng lặp lại mức tăng lịch sử do đợt hạn hán trong niên vụ 2023-2024.
Cả Brazil và Việt Nam,ngành cà phê toàn cầu đang đối mặt với một cơn khủng hoảng cung kép khi mà ba yếu tố quan trọng là thời tiết cực đoan, chính sách thương mại và tồn kho thấp đồng loạt siết chặt thị trường. “Vụ mùa bội thu” tưởng chừng sẽ hạ nhiệt giá cà phê, giờ có khả năng trở thành "giấc mơ”, đồng thời còn báo hiệu một chu kỳ giá cao mới có thể sắp bắt đầu...