Dần lộ diện chủ đầu tư làm dự án đường sắt cao tốc Bắc - Nam

25/12/2025 - 15:147 phút đọc

(Banker.vn) Cuộc đua tìm chủ đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao Bắc-Nam dần hiện rõ qua các bước chuẩn bị về công nghệ, nội địa hóa và năng lực triển khai.

Những bước đi chiến lược từ doanh nghiệp tư nhân

Trong các buổi làm việc gần đây với cơ quan quản lý, bức tranh về cuộc đua tìm chủ đầu tư cho dự án đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam, với tổng vốn đầu tư ước tính khoảng 67 tỷ USD đang dần hiện rõ hơn. Tại đây, các doanh nghiệp quan tâm đã lần lượt trình bày năng lực tài chính, công nghệ và khả năng tổ chức triển khai. Trong số những cái tên được nhắc đến nhiều nhất, VinSpeed thuộc Vingroup và THACO đang nổi lên như hai ứng viên tiềm năng nhất, khi đều có những bước chuẩn bị bài bản, vượt ra ngoài khuôn khổ “ý tưởng” hay tuyên bố ban đầu.

margin: 15px auto;" />

Với THACO, bước đi đáng chú ý nhất là việc doanh nghiệp này bắt tay cùng Hyundai Rotem (Seoul – Hàn Quốc), tập đoàn hàng đầu trong lĩnh vực chế tạo đầu máy, toa xe và hệ thống đường sắt. Hai bên đã ký kết thỏa thuận hợp tác nội địa hóa sản xuất rolling stock cho tàu điện đô thị và tàu cao tốc tại Việt Nam. Theo đó, Hyundai Rotem cam kết chuyển giao cho THACO các công nghệ tiên tiến nhất trong ngành công nghiệp đường sắt, tạo điều kiện để doanh nghiệp Việt Nam tổ chức sản xuất trong nước các dòng tàu mang thương hiệu THACO.

Không dừng lại ở khâu chế tạo, Hyundai Rotem còn đồng hành cùng THACO trong việc xây dựng hệ thống tích hợp toàn diện, từ đầu máy toa xe đến hệ thống thông tin tín hiệu và các hạng mục cơ điện (E&M). Mục tiêu dài hạn là từng bước làm chủ chuỗi công nghệ sản xuất – vận hành – bảo trì theo tiêu chuẩn quốc tế, qua đó tối ưu chi phí và nâng cao hiệu quả khai thác. Cách tiếp cận này cho thấy THACO không chỉ nhắm tới vai trò nhà thầu hay nhà cung ứng, mà đang hướng tới vị thế một doanh nghiệp công nghiệp đường sắt thực thụ.

Ở chiều ngược lại, VinSpeed cũng có những động thái không kém phần đáng chú ý. Mới đây, doanh nghiệp này đã ký kết Thỏa thuận Hợp tác Chiến lược Toàn diện và Chuyển giao công nghệ với Siemens Mobility – thành viên của Siemens AG.

Đây được xem là bước đi chiến lược của VinSpeed nhằm từng bước hình thành và làm chủ năng lực phát triển đường sắt tốc độ cao. Thông qua hợp tác với Siemens Mobility – doanh nghiệp hàng đầu thế giới trong lĩnh vực công nghệ và giải pháp đường sắt cao tốc, VinSpeed không chỉ tiếp cận các chuẩn mực kỹ thuật tiên tiến, mà còn đặt nền móng cho quá trình chuyển giao công nghệ, thúc đẩy nội địa hóa và kiến tạo hệ thống hạ tầng giao thông hiện đại, tiệm cận chuẩn quốc tế cho Việt Nam.

Theo thỏa thuận hợp tác, Siemens Mobility sẽ tham gia thiết kế, cung cấp và tích hợp đoàn tàu cùng các hệ thống then chốt của đường sắt cao tốc, bao gồm hệ thống tín hiệu, thông tin và cấp điện. Đồng thời, đối tác này cũng phối hợp nghiên cứu và triển khai công tác bảo trì đối với đoàn tàu và các hệ thống do Siemens cung cấp, bảo đảm tính đồng bộ, an toàn và hiệu quả trong suốt vòng đời khai thác. Đáng chú ý, Siemens Mobility cam kết chuyển giao công nghệ cho các dự án của VinSpeed, hướng tới mục tiêu nâng tỷ lệ nội địa hóa lên mức cao nhất có thể trong điều kiện thực tế của Việt Nam.

Song song với việc chuẩn bị về công nghệ và hệ thống, Vingroup cũng chủ động xây dựng nền tảng công nghiệp hỗ trợ cho dự án. Việc thành lập VinMetal cho thấy tập đoàn này đang hướng tới làm chủ công nghệ sản xuất thép ray và cung ứng vật liệu thép cho toàn bộ dự án đường sắt tốc độ cao, cũng như các công trình hạ tầng lớn khác. VinMetal mới đây đã khởi công dự án nhà máy thép quy mô khoảng 85.000 tỷ đồng tại Hà Tĩnh, tạo tiền đề quan trọng cho chiến lược nội địa hóa vật liệu.

Cùng với đó, động thái song hành và tham gia tái cơ cấu Pomina – một doanh nghiệp có nhiều năm hoạt động trong ngành thép không chỉ mang ý nghĩa hỗ trợ một đơn vị sản xuất trong nước vượt qua giai đoạn khó khăn, mà còn giúp Vingroup bổ sung nguồn lực, kinh nghiệm và năng lực sản xuất cho các dự án đường sắt, hạ tầng và bất động sản trong dài hạn.

Việc một doanh nghiệp tư nhân trong tổ hợp tập đoàn kinh tế đa ngành hàng đầu Việt Nam chủ động tìm kiếm và hợp tác toàn diện với một tập đoàn công nghệ hàng đầu của Đức được xem là tín hiệu cho thấy tư duy tiếp cận các dự án hạ tầng lớn đang thay đổi rõ rệt.

Theo kế hoạch được Thủ tướng Chính phủ giao, dự kiến trong tháng 1/2026 sẽ có những kết quả đánh giá ban đầu liên quan đến phương thức đầu tư, mô hình triển khai và các đơn vị tham gia dự án đường sắt tốc độ cao. Đây được xem là mốc thời gian quan trọng, giúp làm rõ hơn lộ trình hiện thực hóa một trong những dự án hạ tầng lớn nhất từ trước tới nay của Việt Nam.

“Nâng chuẩn” công nghệ từ đầu để tiết kiệm chi phí dài hạn

Theo TS. Nguyễn Minh Phong, chuyên gia kinh tế, nguyên Trưởng phòng Nghiên cứu kinh tế, Viện Nghiên cứu phát triển kinh tế – xã hội Hà Nội, những bước đi cụ thể của VinSpeed trong lĩnh vực đường sắt cao tốc là minh chứng cho thấy năng lực và cam kết chất lượng của doanh nghiệp đang dần được hiện thực hóa. Nhìn ở trung và dài hạn, ông cho rằng sự hợp tác giữa VinSpeed và Siemens Mobility có thể trở thành một “tảng đá nền” cho quá trình tái định vị ngành đường sắt Việt Nam.

Điểm đáng chú ý không chỉ nằm ở thương hiệu đối tác, mà ở tư duy “nâng chuẩn” ngay từ đầu. “Nếu tiêu chuẩn ban đầu thấp, chi phí bảo trì và rủi ro an toàn về sau sẽ rất lớn. Ngược lại, nâng chuẩn ngay từ đầu giúp giảm chi phí dài hạn và tạo nền tảng phát triển bền vững”, ông phân tích. Trong bối cảnh các dự án hạ tầng lớn thường có vòng đời khai thác hàng chục năm, thậm chí cả thế kỷ, việc đặt ra chuẩn công nghệ cao ngay từ đầu mang ý nghĩa quyết định.

Chia sẻ từ góc độ kỹ thuật và công nghiệp, kỹ sư Nguyễn Minh Đồng – người có nhiều năm làm việc tại Đức và hiện công tác tại Trung tâm Thiết kế và Thí nghiệm của Volkswagen cũng đồng tình rằng việc VinSpeed lựa chọn hợp tác với đối tác Đức cho thấy doanh nghiệp Việt Nam đang tiếp cận một hệ sinh thái công nghệ đường sắt thuộc nhóm tiên tiến hàng đầu thế giới. Đức là quốc gia có truyền thống công nghiệp lâu đời, đặc biệt mạnh về công nghệ đường sắt cao tốc, nơi các tiêu chuẩn an toàn, độ ổn định và hiệu quả vận hành luôn được đặt lên hàng đầu.

Làm chủ công nghệ mới là bài toán then chốt

Theo ông Nguyễn Minh Đồng, giá trị cốt lõi của các dự án đường sắt cao tốc không nằm ở những con số về tốc độ tối đa, mà ở khả năng tiếp cận công nghệ thực tế, hiểu rõ các giới hạn kỹ thuật và bài toán kinh tế đi kèm. Từ góc nhìn này, Việt Nam cần ưu tiên những đối tác có kinh nghiệm thực chất trong chuyển giao công nghệ cao, thay vì chỉ cung cấp thiết bị hay giải pháp trọn gói.

Tuy nhiên, chuyển giao công nghệ chỉ thực sự có ý nghĩa khi phía Việt Nam đồng thời chuẩn bị được đội ngũ nhân lực đủ trình độ để tiếp thu, vận hành sâu và từng bước làm chủ công nghệ đó. “Chỉ mua để sử dụng thì không khó, nhưng để hiểu, vận hành sâu và làm chủ công nghệ mới là bài toán then chốt”, ông Đồng nhấn mạnh.

Cũng theo chuyên gia này, hợp tác với các đối tác Đức hay Hàn Quốc cần được nhìn nhận như một quá trình học hỏi có điều kiện, gắn chặt với đào tạo con người, xây dựng năng lực kỹ thuật và quản trị vận hành ngay từ đầu. Đây là nền tảng để doanh nghiệp Việt Nam tiếp cận đường sắt cao tốc theo hướng bài bản, chú trọng tính ổn định, an toàn và hiệu quả lâu dài – những yếu tố thường không thể hiện rõ qua các tuyên bố ngắn hạn, nhưng lại quyết định sự thành công của dự án.

Theo ông Đồng, đường sắt cao tốc là lĩnh vực đặc biệt phức tạp. Ngay tại Đức, dù công nghệ cho phép đạt tốc độ rất cao, việc vận hành thực tế luôn được cân nhắc kỹ lưỡng trên cơ sở hiệu quả tổng thể của hệ thống, từ chi phí đầu tư, bảo trì cho đến mức độ khai thác bền vững. “Ai cũng muốn sở hữu công nghệ hiện đại nhất, nhưng vấn đề không nằm ở việc mua cho ‘đẹp’, mà là mua để vận hành, khai thác và trả được chi phí. Nếu không tính kỹ bài toán kinh tế, tài chính và hiệu quả lâu dài, rủi ro sẽ rất lớn”, ông cảnh báo.

Trong bối cảnh đó, những bước đi của VinSpeed và THACO cho thấy cuộc đua làm chủ đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao không chỉ là câu chuyện về năng lực tài chính, mà ngày càng nghiêng về khả năng làm chủ công nghệ, xây dựng hệ sinh thái công nghiệp và tích lũy năng lực nội tại. Đây cũng có thể là yếu tố then chốt để Việt Nam từng bước hình thành một ngành công nghiệp đường sắt hiện đại, bền vững, thay vì chỉ dừng lại ở vai trò người mua công nghệ trong các dự án hạ tầng quy mô lớn.