Hà Nội đề xuất thành lập trung tâm FTA để nâng cao năng lực hội nhập

Mức độ tận dụng ưu đãi FTA chưa tương xứng

Năm 2024, Bộ Công Thương lần đầu tiên triển khai Bộ chỉ số đánh giá việc thực hiện các FTA (FTA Index) tại các địa phương. Không dừng lại ở việc đo lường mức độ thương mại hóa, FTA Index còn tích hợp các tiêu chuẩn phi thuế quan ngày càng quan trọng trong thương mại quốc tế như chuyển đổi xanh, kinh tế tuần hoàn, ESG, tiêu chuẩn lao động, môi trường và cơ chế điều chỉnh carbon.

Theo ông Ngô Chung Khanh, Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương), FTA Index không chỉ mang ý nghĩa “so sánh” giữa các địa phương mà quan trọng hơn, đây là công cụ tạo động lực để các tỉnh, thành phố và cộng đồng doanh nghiệp thực thi hiệu quả hơn các cam kết FTA, từ đó tối ưu hóa cơ hội hội nhập. Mục tiêu lớn hơn của FTA Index là góp phần đa dạng hóa thị trường, chuỗi cung ứng và sản phẩm xuất khẩu, duy trì đà tăng trưởng xuất khẩu bền vững và hiện thực hóa mục tiêu hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam.

Bộ chỉ số FTA Index năm đầu tiên đã mang lại nhiều thông tin đáng chú ý. Qua đó, phác họa bức tranh toàn diện về quá trình thực hiện các FTA tại các địa phương, đồng thời đặt ra yêu cầu cấp thiết để Hà Nội có những bước đi mạnh mẽ hơn, tận dụng tốt hơn các cơ hội hội nhập trong giai đoạn tới.

margin: 15px auto;" />

Theo đó, kết quả FTA Index 2024 cho thấy Hà Nội xếp thứ 30/63 địa phương, thứ hạng này được đánh giá là chưa tương xứng với vai trò là trung tâm kinh tế, thương mại lớn của cả nước. Không những thế, con số này càng đáng lưu ý khi kim ngạch xuất khẩu của Thủ đô hàng năm đạt gần 20 tỷ USD, với mạng lưới thị trường trải rộng tại 205 quốc gia và vùng lãnh thổ.

Phân tích nguyên nhân của thứ hạng này, ông Mạc Quốc Anh, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Hà Nội, cho biết hiện nay chỉ khoảng 32% hội viên của hiệp hội hiểu rõ quy tắc xuất xứ và chưa tới 25% doanh nghiệp tận dụng được ưu đãi từ các FTA. Đây là con số khá thấp so với tiềm năng và quy mô xuất khẩu của Hà Nội. Đáng chú ý, chỉ khoảng 18% doanh nghiệp có kế hoạch đánh giá và giảm phát thải carbon – một tỷ lệ đáng lo ngại trong bối cảnh từ năm 2026-2027, các tiêu chí này sẽ được áp dụng chặt chẽ đối với hàng hóa xuất khẩu vào EU.

Theo ông Mạc Quốc Anh, nếu chậm thích ứng, doanh nghiệp có thể mất từ 5-8% lợi nhuận mỗi năm. Bên cạnh đó, chi phí logistics hiện chiếm khoảng 17-20% giá thành sản phẩm, gây thêm áp lực cho doanh nghiệp trong việc đáp ứng các tiêu chí xanh, số hóa và minh bạch theo yêu cầu của các FTA thế hệ mới, từ đó ảnh hưởng trực tiếp đến năng lực cạnh tranh của hàng hóa xuất khẩu.

 FTA Index là chỉ số quan trọng phản ánh năng lực cạnh tranh, mức độ tin cậy và hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp xuất khẩu. Nếu Hà Nội tập trung cải thiện các chỉ số thành phần, đồng thời nâng cao hiệu quả tiếp cận thông tin, cải cách thủ tục hành chính, phát triển logistics và thúc đẩy chuyển đổi xanh, thành phố hoàn toàn có thể tăng tỷ lệ tận dụng FTA thêm khoảng 10%, qua đó góp phần nâng kim ngạch xuất khẩu từ 10-20%.

Tăng tỷ lệ tận dụng FTA, giữ đà tăng trưởng xuất khẩu

Trên địa bàn Hà Nội, cộng đồng doanh nghiệp chủ yếu là doanh nghiệp nhỏ và vừa. Đây cũng chính là nhóm doanh nghiệp có năng lực hạn chế trong việc tận dụng các ưu đãi từ FTA. Thực tế cho thấy, nhiều doanh nghiệp còn thiếu nhân sự chuyên trách, chưa đầu tư nghiên cứu bài bản, chậm chuyển từ gia công sang chủ động sản xuất, kinh doanh theo các tiêu chuẩn thị trường cao. Khoảng cách giữa các cam kết hội nhập và việc thực thi trong thực tế vì thế vẫn còn khá lớn.

Trong bối cảnh đó, nếu doanh nghiệp không thay đổi tư duy, không từng bước trở thành những “nhà sản xuất và kinh doanh chuyên nghiệp”, khả năng trụ vững và khai thác hiệu quả các thị trường khó tính như EU, Mỹ, Canada sẽ rất hạn chế, kéo theo những rủi ro đối với con đường phát triển bền vững.

Bên cạnh nỗ lực tự thân của doanh nghiệp, việc nâng cao tỷ lệ tận dụng FTA đòi hỏi sự đồng hành mạnh mẽ hơn từ cơ quan quản lý và chính quyền địa phương. Cộng đồng doanh nghiệp Hà Nội đã đề xuất thành phố sớm thành lập Trung tâm FTA Hà Nội, đóng vai trò đầu mối kết nối và tư vấn về FTA, quy tắc xuất xứ giữa Bộ Công Thương, các cơ quan liên quan và cơ quan hải quan. Trung tâm này được kỳ vọng sẽ giúp cập nhật thông tin kịp thời, góp phần nâng tỷ lệ doanh nghiệp tận dụng ưu đãi thuế quan từ mức 32% hiện nay lên khoảng 55% vào năm 2026.

Song song với đó, doanh nghiệp kiến nghị tiếp tục hoàn thiện và số hóa quy trình cấp C/O (Giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa) trên nền tảng số, nhằm giảm khoảng 50% thời gian xử lý và bảo đảm 100% hồ sơ được giải quyết trực tuyến, tiến tới loại bỏ hoàn toàn hồ sơ giấy vào năm 2026. Đây là điều kiện bắt buộc để doanh nghiệp Việt Nam được hưởng ưu đãi thuế quan từ các FTA và các hiệp định quốc tế đã ký kết.

Ngoài ra, cộng đồng doanh nghiệp cũng đề xuất triển khai đồng bộ các giải pháp như thiết lập hệ thống cảnh báo sớm rủi ro thương mại, thúc đẩy thương mại số và thương mại điện tử xuyên biên giới, phát triển chuỗi cung ứng xanh và logistics thông minh, mở rộng chính sách tín dụng ưu tiên và bảo lãnh xuất khẩu. Những giải pháp này được kỳ vọng sẽ giúp doanh nghiệp Thủ đô tận dụng hiệu quả hơn các FTA, tạo nền tảng để Hà Nội từng bước trở thành đô thị xuất khẩu thông minh.

Nhằm thúc đẩy cải thiện thứ hạng FTA Index, UBND thành phố Hà Nội cũng đã nhanh chóng ban hành Kế hoạch số 251/KH-UBND ngày 12/9/2025 về việc cải thiện và nâng cao FTA Index, giao nhiệm vụ cụ thể cho các sở, ngành, đơn vị với mục tiêu đưa Hà Nội vào nhóm địa phương có thứ hạng cao trong năm 2025. Kế hoạch tập trung nâng cao bốn chỉ số thành phần gồm tuyên truyền, phổ biến thông tin về FTA; xây dựng pháp luật địa phương; chính sách hỗ trợ và nâng cao năng lực cạnh tranh; triển khai các cam kết về phát triển bền vững.

Cùng với đó, thành phố sẽ tăng cường rà soát, kiểm tra, tìm ra các giải pháp phù hợp để hỗ trợ doanh nghiệp tập trung vào những FTA trọng điểm, phù hợp với thế mạnh của Hà Nội. Đặc biệt, các chương trình hỗ trợ riêng sẽ được xây dựng cho những ngành hàng có giá trị xuất khẩu lớn, đồng thời mở rộng hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận các thị trường mới còn nhiều tiềm năng.

Phó Giám đốc Sở Công Thương Hà Nội Nguyễn Thế Hiệp nhấn mạnh, trọng tâm trong thời gian tới là tháo gỡ các vướng mắc trong thực thi FTA, nhất là liên quan đến chuyển đổi xanh, chuyển đổi số và các tiêu chuẩn hội nhập. Đồng thời tăng cường khuyến nghị doanh nghiệp tập trung đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, tận dụng tốt các ưu đãi từ các hiệp định thương mại, đồng thời giảm phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu để đáp ứng quy tắc xuất xứ, hạn chế nguy cơ bị điều tra gian lận hoặc lẩn tránh thuế quan.

FTA Index được xây dựng dựa trên bốn trụ cột chính gồm công tác tuyên truyền, phổ biến FTA; thực hiện quy định pháp luật về FTA; chính sách hỗ trợ nâng cao năng lực cạnh tranh; triển khai các cam kết về phát triển bền vững.