Sóng penny trở lại và sức hút của “giá rẻ”

Trong cơn sôi động của thị trường chứng khoán Việt Nam năm 2025, một hiện tượng quen thuộc lại trở lại với sức hút mãnh liệt mang tê "sóng cổ phiếu penny". Những mã có thị giá chỉ vài nghìn đồng bỗng chốc trở thành tâm điểm chú ý trên bảng điện tử, được săn lùng, bàn tán và “thổi sóng” khắp các diễn đàn đầu tư.

Nhưng đằng sau sức hấp dẫn tưởng chừng vô hại ấy là một cuộc chơi đầy rủi ro, nơi “cá mập” tinh quái và đám đông F0 vô tình tạo nên vũ điệu quen thuộc, người thắng ít, kẻ thua nhiều.

Cổ phiếu penny thường là cổ phiếu của những doanh nghiệp quy mô nhỏ, vốn hóa thấp, tài chính bấp bênh, đôi khi thua lỗ nhiều năm. Chính vì mức giá thấp, nhiều nhà đầu tư mới lại xem đây là “miếng mồi” dễ nuốt, cho rằng cổ phiếu rẻ thì rủi ro ít.

Thực tế, mức giá thấp chưa bao giờ là dấu hiệu an toàn. Nó có thể phản ánh đúng thực trạng yếu kém của doanh nghiệp, chứ không phải cơ hội để làm giàu.

“Không có cái gọi là cổ phiếu rẻ, chỉ có cổ phiếu bị định giá thấp hoặc đang gặp vấn đề. Nhà đầu tư thường nhìn thấy con số 3.000 đồng và nghĩ mình mua được món hời, nhưng quên rằng nếu công ty không tạo ra lợi nhuận, mức giá đó có thể vẫn là quá đắt”, ông Nguyễn Huy Minh - Giám đốc đầu tư tại một quỹ tư nhân ở TP.HCM chia sẻ.

Hiệu ứng FOMO và bàn tay vô hình thao túng sóng penny

Tuy nhiên, logic tài chính thường dễ dàng bị đánh bại bởi cảm xúc. FOMO - nỗi sợ bỏ lỡ cơ hội chính là ngọn lửa khiến thị trường penny bùng cháy. Khi bạn bè khoe lãi, khi mạng xã hội lan truyền tin “chuẩn bị có game lớn”, khi vài mã tăng trần 10 phiên liên tiếp, đám đông bắt đầu cuốn vào tâm lý “phải mua ngay, kẻo lỡ”.

Sự lan truyền thần tốc của thông tin trên TikTok, Facebook hay các nhóm Telegram tài chính khiến hiệu ứng này càng mạnh hơn. Chỉ cần một video hô “sóng penny quý I”, hàng trăm nhà đầu tư mới sẵn sàng rút tiền tiết kiệm để tham gia, tin rằng mình đang nắm bắt cơ hội vàng.

Nhưng trong hầu hết những đợt sóng như vậy, luôn có những bàn tay ẩn phía sau. “Cá mập” - cách gọi quen thuộc dành cho các nhóm tạo lập hoặc nhà đầu tư lớn thường là người bắt đầu trò chơi. Họ âm thầm gom cổ phiếu từ sớm, tạo thanh khoản giả, tung tin tốt, hoặc lan truyền câu chuyện hấp dẫn: sắp tái cấu trúc, được rót vốn, chuẩn bị chia cổ tức lớn.

Khi giá được đẩy lên cao và đám đông hưng phấn, họ lặng lẽ bán ra. Đến khi cổ phiếu bắt đầu quay đầu, mọi thứ sụp đổ rất nhanh: thanh khoản biến mất, tin tốt bị thay bằng tin xấu và những người đến sau chỉ còn biết chờ đợi trong tuyệt vọng.

“Penny là nơi cá mập đánh bằng tâm lý, không bằng thông tin. Họ không cần doanh nghiệp tốt, chỉ cần đám đông tin rằng có sóng”, một nhà đầu tư kỳ cựu trên sàn HOSE nhận xét.

Bước sang năm 2025, bối cảnh thị trường khiến rủi ro này càng lớn. Khi nhóm cổ phiếu vốn hóa lớn bị định giá cao và thị trường chung đi vào giai đoạn tích lũy, dòng tiền nóng bắt đầu tìm đường sang các mã nhỏ. Thanh khoản toàn thị trường tăng, số lượng tài khoản F0 quay trở lại sau giai đoạn “ngủ đông” càng làm cho những cơn sóng ngắn thêm mạnh mẽ.

Tuy nhiên, đó cũng chính là môi trường lý tưởng để các hành vi thao túng giá phát sinh. Chỉ cần một tin đồn, một nhóm chat, một bài đăng khéo léo, giá cổ phiếu có thể bị đẩy lên hàng trăm phần trăm rồi rơi tự do trong chớp mắt.

Bài học đắt giá cho nhà đầu tư nhỏ lẻ

Trong trò chơi này, người thua thiệt nhất vẫn là nhà đầu tư cá nhân thiếu kinh nghiệm. Không phải ai cũng nhận ra rằng, phần lớn những sóng tăng phi lý đều được thiết kế có chủ đích.

Một cổ phiếu có thể tăng trần liên tục 7 phiên mà không có bất kỳ thông tin doanh nghiệp chính thức nào, đó không phải là “may mắn” mà là tín hiệu đáng báo động. Thị trường chứng khoán vốn phản ánh kỳ vọng, nhưng khi kỳ vọng không dựa trên nền tảng thật, giá chỉ là ảo ảnh.

Làm thế nào để không bị cuốn vào cơn lốc này? Trước hết, nhà đầu tư cần quay trở lại với nguyên tắc căn bản: đầu tư vào giá trị, không phải vào tin đồn. Hãy đọc báo cáo tài chính, tìm hiểu hoạt động doanh nghiệp, xem xét dòng tiền và lợi nhuận thực tế. Một cổ phiếu giá 80.000 đồng của doanh nghiệp tăng trưởng ổn định vẫn an toàn hơn nhiều so với một mã 2.000 đồng của công ty sắp bị cảnh báo kiểm toán.

Ngoài ra, hãy để ý cấu trúc cổ đông: nếu chỉ vài tài khoản chi phối phần lớn khối lượng giao dịch, rất có thể bạn đang nhìn vào “sân chơi riêng” của cá mập. Và quan trọng nhất, đừng để cảm xúc điều khiển hành động. Trên thị trường, người chiến thắng không phải kẻ nhanh nhất, mà là người biết chờ đợi cơ hội thật sự.

Cổ phiếu penny không hoàn toàn đáng sợ. Một số doanh nghiệp nhỏ có chiến lược tái cấu trúc, có sản phẩm mới hoặc thị trường ngách tiềm năng vẫn có thể mang lại lợi nhuận cao. Nhưng để nhận diện được điều đó, cần kiến thức, dữ liệu và thời gian - những yếu tố mà phần lớn nhà đầu tư theo sóng ngắn thường bỏ qua. Đối với phần đông còn lại, penny vẫn là cuộc chơi mà xác suất thắng gần như luôn nghiêng về phía người tạo sóng.

Khi thị trường đang nóng lên, lời khuyên cũ của Warren Buffett chưa bao giờ lỗi thời: “Hãy sợ hãi khi người khác tham lam và tham lam khi người khác sợ hãi”. Sự khôn ngoan trong đầu tư không nằm ở việc dự đoán con sóng tiếp theo, mà ở khả năng giữ mình khỏi bị cuốn theo đám đông. Trong trò chơi của cá mập năm 2025, điều khôn ngoan nhất đôi khi chỉ đơn giản là đứng ngoài quan sát thay vì lao vào để rồi trở thành một phần của bữa tiệc mà bạn không biết mình là thực khách hay món chính.