Khi dữ liệu trở thành quyền lực, an ninh tài chính là tuyến phòng thủ

26/12/2025 - 15:284 phút đọc

An ninh tài chính là bài toán vĩ mô và dài hạn

Phát biểu tại hội thảo “Bảo vệ an ninh tài chính quốc gia trong kỷ nguyên số”, TS. Lê Xuân Nghĩa, nguyên Phó Chủ tịch Ủy ban Giám sát Tài chính Quốc gia cho rằng, để bàn đúng và trúng về an toàn tài chính và an ninh mạng, trước hết cần đặt vấn đề trong bối cảnh mà thế giới đang vận hành.

Theo ông, thế giới đã chuyển từ “chủ nghĩa tư bản công nghiệp” sang “chủ nghĩa tư bản kỹ thuật số”, hay theo cách gọi của một số học giả quốc tế là "chủ nghĩa tư bản giám sát". Cùng với sự phát triển như vũ bão của công nghệ, rủi ro lớn nhất của kỷ nguyên này chính là dữ liệu.

“Con người ngày càng phơi bày gần như toàn bộ dấu vết hành vi, thói quen, cảm xúc và lựa chọn của mình trên không gian mạng. Những dữ liệu này được các tập đoàn công nghệ số nắm giữ và sử dụng để chi phối hành vi con người ở mức độ sâu rộng chưa từng có", ông Nghĩa nói.

margin: 15px auto;" />

Cũng theo ông Nghĩa, trong lĩnh vực tài chính, rủi ro dữ liệu càng trở nên nhạy cảm hơn. Các hoạt động giao dịch, chuyển tiền, thanh toán số đều tạo ra những dấu vết dữ liệu chi tiết. Khi các dữ liệu này bị rò rỉ hoặc bị khai thác trái phép, hậu quả không chỉ dừng ở mất tiền, mà còn có thể dẫn đến thao túng thị trường, gây bất ổn tài chính và làm xói mòn niềm tin xã hội.

"Trên phạm vi toàn cầu, các nhóm tội phạm mạng có tổ chức gia tăng các hoạt động tấn công có chủ đích nhằm vào các hệ thống tài chính, ngân hàng. Nhiều chiến dịch phát tán mã độc, mã hóa dữ liệu đòi tiền chuộc, cài cắm phần mềm gián điệp, đánh cắp thông tin hoặc chiếm quyền điều khiển hệ thống đã xuất hiện. Điều này đặt ra yêu cầu ngày càng cao đối với công tác phòng ngừa, giám sát và ứng phó của các tổ chức tài chính", ông Nghĩa nhấn mạnh.

Từ góc nhìn đó, ông nhấn mạnh an ninh mạng và an ninh tài chính cần được đặt trong bối cảnh vĩ mô và dài hạn. Ông cảnh báo, an ninh mạng đang trở thành một trong những nguy cơ lớn nhất của kỷ nguyên số, đến mức có học giả quốc tế đặt câu hỏi: liệu nhân loại còn kịp kiểm soát “chủ nghĩa giám sát hành vi” khi mọi cá nhân đều có nguy cơ bị theo dõi mọi lúc, mọi nơi.

Để ứng phó với thách thức này, TS Nghĩa cho rằng, Việt Nam cần chú ý một số vấn đề chiến lược, như:

Thứ nhất, các kho dữ liệu không thể chỉ được nhìn như hạ tầng kỹ thuật đơn thuần, mà phải được xem là tài sản chiến lược, phải được lưu trữ và xử lý tại những khu vực có điều kiện an ninh đặc biệt, bảo đảm an toàn lâu dài;

Thứ hai, lĩnh vực an ninh mạng và an ninh số cần được hỗ trợ bởi một hệ thống an ninh chuyên nghiệp. Cần có lực lượng chuyên trách đủ năng lực để thu thập, phân tích và trao đổi thông tin tình báo với các đối tác quốc tế, nhằm chủ động phát hiện và ngăn chặn rủi ro từ sớm.

Cuối cùng, Công ước Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng được ký kết tại Hà Nội, không chỉ là cơ hội để Việt Nam tăng cường trao đổi thông tin và hợp tác quốc tế, mà còn mở ra khả năng phát triển các sản phẩm, dịch vụ và phần mềm an toàn mạng, một lĩnh vực được dự báo có tốc độ tăng trưởng rất nhanh trong thời gian tới.

Theo TS. Lê Xuân Nghĩa, nếu được đầu tư đúng hướng, đây có thể trở thành một ngành kinh tế mới, vừa góp phần bảo vệ an ninh quốc gia, vừa tạo ra giá trị gia tăng cho nền kinh tế.

An ninh tài chính không còn là câu chuyện riêng của ngân hàng

Ở góc độ quản lý nhà nước, ông Phan Thái Dũng, Phó Cục trưởng Cục Công nghệ thông tin, Ngân hàng Nhà nước cũng cho rằng an ninh tài chính không còn là vấn đề riêng của từng ngân hàng hay của riêng hệ thống ngân hàng, mà đã trở thành vấn đề của cả quốc gia.

“Hiện nay, rủi ro lớn nhất nằm ở công nghệ và con người”, ông Dũng nhấn mạnh.

Theo ông, yếu tố công nghệ thể hiện ở mức độ đầu tư, khả năng cập nhật hệ thống và vá lỗi thường xuyên. Trong khi đó, yếu tố con người đòi hỏi phải có đội ngũ chuyên gia công nghệ thông tin đủ giỏi, đủ kinh nghiệm để vận hành và bảo vệ hệ thống một cách chủ động.

Ông ví hệ thống thông tin như một ngôi nhà thông minh: Việc đầu tư công nghệ và cập nhật bản vá giống như lắp đặt các loại khóa hiện đại và hệ thống camera liên tục được nâng cấp. Tuy nhiên, ngôi nhà chỉ thực sự an toàn khi có những “người quản gia” am hiểu, không chỉ biết sử dụng thiết bị, mà còn biết thiết kế và bố trí các lớp bảo vệ ngay từ đầu, để không tạo ra kẽ hở cho kẻ xấu lợi dụng.