Xuất khẩu tăng trưởng mạnh, giữ vững vị trí top 5 trái cây xuất khẩu lớn nhất Việt Nam

Theo Tổng cục Hải quan, trị giá xuất khẩu mít trong quý III/2025 đạt 17,7 triệu USD, tăng tới 52% so với cùng kỳ 2024. Lũy kế 9 tháng đầu năm, Việt Nam thu về hơn 141 triệu USD, dù giảm khoảng 20% do một số thay đổi tại thị trường Trung Quốc. Tuy nhiên, mặt hàng này vẫn giữ vững vị trí trong top 5 nhóm trái cây xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam (sau sầu riêng, thanh long, chuối và xoài).

Trung Quốc tiếp tục là khách hàng lớn nhất, chiếm tới 70–75% sản lượng xuất khẩu. Thị trường tỷ dân này nhập khẩu chủ yếu các giống múi vàng, ruột đỏ, phần lớn để sơ chế, sấy khô hoặc làm bột phục vụ ngành thực phẩm.

Nhiều thương nhân Trung Quốc thừa nhận, các giống mít nhập từ Việt Nam có độ giòn ngọt vượt trội, thậm chí "ngon hơn hàng nội địa". Điều này giúp loại quả của Việt Nam ngày càng tiến sâu vào chuỗi cung ứng trái cây nhiệt đới của nước bạn.

Sự bứt tốc này có được nhờ những nghị định thư xuất khẩu được ký sau chuyến thăm Trung Quốc đầu năm 2022. Từ đó, cửa khẩu phụ được mở rộng, thủ tục thông quan sớm được cải thiện tạo đà cho trái cây Việt, đặc biệt là sầu riêng và mít tiếp cận thị trường Trung Quốc thuận lợi hơn.

Khó khăn xuất hiện: Kiểm soát chất lượng siết chặt, sản xuất Việt còn manh mún

Mặc dù vẫn giữ đà tăng trưởng, xuất khẩu sang Trung Quốc trong năm 2025 đã chững lại khi phía bạn nâng mức kiểm tra an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc và tiêu chuẩn mã số vùng trồng.

Trong khi Thái Lan, Malaysia đã quy hoạch vùng chuyên canh, quản lý chặt từng lô hàng, thì sản xuất tại Việt Nam vẫn nặng tính tự phát: Nông dân tự nhân giống, không kiểm định; Chăm sóc chưa đồng bộ, dẫn đến chất lượng không đều; Thời gian thu hoạch lệch nhau, độ ngọt, màu sắc và độ dày múi biến động; Một số vùng vẫn dùng hóa chất kích chín, khiến sản phẩm bị tạm giữ hoặc trả về.

Phía Trung Quốc đặc biệt siết chặt các hoạt chất như ethephon và paclobutrazol, khiến nhiều doanh nghiệp Việt gặp khó. Khi lô hàng bị trả về, doanh nghiệp buộc phải bán đổ bán tháo trong nước, ảnh hưởng nghiêm trọng đến giá và uy tín.

Dù vậy, vẫn có một số doanh nghiệp đi trước như Cầu Kè (Trà Vinh) hay Vina T&T đã đầu tư dây chuyền tách múi cấp đông giúp xuất khẩu sang Mỹ, Canada với giá trị cao gấp 3 lần hàng tươi. Đây được xem là hướng đi bền vững, giảm phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc.

Tiềm năng khổng lồ: Từ "trái cây quốc dân" đến "cứu tinh của thế giới"

Đến cuối năm 2023, Việt Nam có hơn 25.000 ha vùng trồng, chủ yếu ở ĐBSCL và Đông Nam Bộ. Trong đó, giống múi vàng chiếm 85% diện tích cho năng suất cao, dễ chăm sóc và phù hợp với khí hậu nhiệt đới nóng ẩm.

Không chỉ là đặc sản Việt Nam, loại quả này còn được các chuyên gia nông nghiệp thế giới gọi là "cứu tinh của nhân loại". Lý do: Cây chịu hạn tốt, sống khỏe trong môi trường khắc nghiệt; Dễ sinh trưởng, ít sâu bệnh; Cho sản lượng lớn, giá trị sử dụng đa dạng từ quả, hạt, xơ đến gỗ; Là nguồn thực phẩm giàu dinh dưỡng, phù hợp với chiến lược an ninh lương thực toàn cầu.

Ở Mỹ, một số giống đã bắt đầu được nhân giống thành công tại Florida. Trong khi tại Ấn Độ, theo chuyên gia Padre (Tạp chí Adike Patrike), mỗi cây có thể mang lại thu nhập khoảng 151 USD/năm, bao gồm cả trái và các sản phẩm phụ.

Điều này cho thấy loại quả mà nông dân Việt trồng hàng chục năm qua thực chất là một "kho báu thiên nhiên" và có tiềm năng lớn hơn nhiều so với những gì chúng ta vẫn nghĩ.

Để đặc sản triệu đô thực sự vươn tầm: Việt Nam phải chuẩn hóa sản xuất

Theo các chuyên gia, để xuất khẩu bền vững, Việt Nam cần: Chuẩn hóa vùng trồng, quản lý mã số, truy xuất nguồn gốc; Tổ chức lại sản xuất chuyển từ tự phát sang liên kết chuỗi; Khuyến khích canh tác an toàn – sinh học – ít phát thải; Phát triển mạnh mẽ sản phẩm chế biến sâu để nâng giá trị gấp 2–3 lần; Đa dạng hóa thị trường sang Nhật Bản, Hàn Quốc, UAE, Trung Đông, nơi nhu cầu trái cây nhiệt đới đang tăng cao.

Nếu khắc phục được các điểm yếu cố hữu, đặc sản này hoàn toàn có thể gia nhập nhóm xuất khẩu tỷ đô, ngang hàng với sầu riêng và chuối trong những năm tới.