Lương hưu châu Âu kỳ vọng thay đổi năm 2025

Chênh lệch lớn giữa các nước nhưng dấu hiệu cải thiện đã xuất hiện

Trước thời điểm các cơ quan thống kê công bố số liệu chính thức cho năm 2025, ngày 3/6, tờ Euronews đã tiến hành một bản tổng hợp toàn diện về mức lương hưu tại các quốc gia châu Âu, dựa trên dữ liệu từ giai đoạn 2022-2024, đồng thời đưa ra những dự đoán đáng chú ý cho năm nay. Trong bối cảnh dân số già hóa nhanh và áp lực tài chính ngày càng lớn, vấn đề lương hưu một lần nữa trở thành tâm điểm của chính sách an sinh xã hội ở nhiều nước EU.

Theo báo cáo gần đây của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) mang tên Pensions at a Glance 2023, lương hưu vẫn là nguồn thu nhập chủ yếu của người cao tuổi tại châu Âu. Tại nhiều quốc gia trong khu vực, các khoản trợ cấp từ nhà nước, bao gồm lương hưu tuổi già, chiếm trên 70% thu nhập hộ gia đình của người cao tuổi, thậm chí vượt 80% ở một số nơi. Điều này cho thấy vai trò then chốt của hệ thống lương hưu công trong việc bảo đảm cuộc sống sau nghỉ hưu.

Lương hưu tại châu Âu được dự báo có dấu hiệu tích cực từ năm 2025.

Dữ liệu của Eurostat cho thấy, trong năm 2022, chi bình quân cho lương hưu tuổi già tại EU đạt mức 16.138 euro mỗi người, tương đương khoảng 1.345 euro/tháng. Mức chi này dao động rất lớn giữa các quốc gia, phản ánh sự khác biệt sâu sắc về trình độ phát triển kinh tế và chính sách an sinh xã hội. Tại Bulgaria, mức chi chỉ khoảng 3.600 euro/năm, trong khi con số này tại Luxembourg vượt 31.000 euro. Nếu tính thêm các nước ngoài EU như Iceland hay Na Uy, mức chi còn cao hơn nữa, với Iceland đạt gần 36.000 euro.

Trong nhóm các quốc gia Bắc Âu, lương hưu trung bình luôn nằm trong top đầu của châu lục. Năm 2022, Na Uy và Đan Mạch đều ghi nhận mức chi bình quân trên 30.000 euro cho mỗi người nhận lương hưu. Thụy Điển và Phần Lan cũng có mức chi cao hơn đáng kể so với mặt bằng chung của EU, lần lượt đạt 22.436 euro và 21.085 euro.

Nhóm bốn nền kinh tế lớn nhất EU, gồm Italy, Pháp, Tây Ban Nha và Đức, đều có mức chi tiêu cho lương hưu cao hơn trung bình khu vực. Italy là nước dẫn đầu trong nhóm này với gần 19.600 euro/năm, tiếp theo là Pháp, Tây Ban Nha và Đức, đều dao động quanh mức 18.000 euro.

Tuy nhiên, khi tính theo sức mua tương đương (PPS), chênh lệch về lương hưu giữa các nước được thu hẹp đáng kể. Chẳng hạn, nếu xét theo giá trị thực tế tại mỗi quốc gia, mức chênh lệch giữa nước có lương hưu cao nhất và thấp nhất trong EU là 8,8 lần, nhưng con số này giảm xuống còn 3,5 lần nếu tính theo PPS. Tại thời điểm năm 2022, chi tiêu bình quân theo PPS dao động từ 5.978 tại Slovakia đến 21.162 tại Áo.

Một số nước cũng ghi nhận sự biến động đáng kể về lương hưu trong năm 2022. Bulgaria là quốc gia có mức tăng mạnh nhất, tới 33%, theo sau là Cộng hòa Séc với 16%. Các quốc gia vùng Baltic như Latvia và Lithuania, cùng với Montenegro và Romania, cũng chứng kiến mức tăng trên 10%.

Ở chiều ngược lại, chỉ ba quốc gia có mức lương hưu giảm, gồm Thổ Nhĩ Kỳ, Ireland và Hy Lạp, tuy nhiên tỷ lệ giảm đều dưới 5%. Trong trường hợp của Thổ Nhĩ Kỳ, nguyên nhân chủ yếu đến từ sự mất giá mạnh của đồng nội tệ, khiến giá trị quy đổi sang euro giảm đáng kể.

Châu Âu hướng đến hệ thống hưu trí công bằng và bền vững hơn

Trên toàn châu Âu, khoảng cách giữa thu nhập trước và sau khi nghỉ hưu vẫn rất lớn. Đây là nguyên nhân khiến nhiều người cao tuổi khó duy trì mức sống quen thuộc. Theo Báo cáo Adequacy of Pensions năm 2024 của Ủy ban châu Âu và Ủy ban Bảo trợ Xã hội, tỷ lệ thay thế lương hưu (tức tỉ lệ giữa thu nhập sau nghỉ hưu so với thu nhập khi còn đi làm) có xu hướng giảm dần trong bốn thập kỷ tới. Điều này đồng nghĩa với việc nhiều người về hưu sẽ phải đối mặt với nguy cơ giảm mạnh thu nhập.

Năm 2022, có tới 18,5 triệu người trên 65 tuổi tại EU, tương đương hơn 20%, rơi vào nhóm có nguy cơ nghèo đói hoặc bị loại trừ xã hội. Tình trạng này được dự báo sẽ tiếp tục nghiêm trọng hơn do tác động kép của tỷ lệ nghèo tăng và dân số già hóa nhanh.

Khoảng cách giới trong thu nhập hưu trí cũng là một vấn đề nổi bật. Phụ nữ lớn tuổi ở EU nhận lương hưu thấp hơn nam giới trung bình 26,1%, và có tới 5,3% phụ nữ hoàn toàn không nhận bất kỳ khoản lương hưu nào. Nguyên nhân xuất phát từ bất bình đẳng thu nhập khi còn đi làm, thời gian làm việc ngắn hơn hoặc gián đoạn do chăm sóc gia đình, cùng với tỷ lệ làm việc bán thời gian cao hơn ở nữ giới.

Dù số liệu chính thức cho năm 2025 chưa được công bố, giới phân tích cho rằng bức tranh tổng thể về lương hưu tại châu Âu sẽ không thay đổi nhiều. Lạm phát vẫn là yếu tố ảnh hưởng trực tiếp tới sức mua của người hưu trí, khiến nhiều khoản chi hưu trí thực tế trở nên kém hiệu quả. Một số quốc gia như Pháp, Đức và Tây Ban Nha đã hoặc đang trong quá trình điều chỉnh hệ thống hưu trí nhằm kéo dài tuổi nghỉ hưu, giảm áp lực tài khóa và nâng cao tính bền vững.

Tuy nhiên, thách thức lớn nhất không chỉ nằm ở các chỉ số kinh tế mà còn ở tính công bằng và khả năng bao phủ của hệ thống. Việc đảm bảo rằng những người lao động làm công việc phi chính thức, những người thu nhập thấp hoặc làm việc gián đoạn (đặc biệt là phụ nữ) có quyền tiếp cận lương hưu đầy đủ đang trở thành một vấn đề cần được ưu tiên trong chính sách.

Các nước Bắc Âu và Tây Âu, nhờ có nền tài chính công vững chắc và truyền thống phúc lợi xã hội mạnh, được kỳ vọng sẽ tiếp tục duy trì mức chi lương hưu cao. Trong khi đó, các quốc gia Đông Âu và Balkan cần có những cải cách mang tính hệ thống để thu hẹp khoảng cách ngày càng rõ rệt, cả về mức chi trả, chất lượng dịch vụ và khả năng ứng phó với xu hướng già hóa dân số.