"Cú hích" cho ngành dệt may
Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực ( Hiệp định RCEP) chính thức có hiệu lực đã mang đến nhiều sự khởi sắc nhất định cho hoạt động xuất khẩu dệt may của Việt Nam. Việc triển khai hiệp định RCEP đã mở ra những thị trường mới cho sản phẩm dệt may, một trong những ngành hàng chiếm tỷ trọng xuất khẩu lớn của Việt Nam.
Ngay trước khi RCEP có hiệu lực, ngành dệt may Việt Nam đã gặp phải những khó khăn nhất định khi thị trường thế giới có nhiều biến động phức tạp mà phần lớn nguyên nhân đến từ ảnh hưởng của đại dịch Covid-19. Sản phẩm dệt may gặp phải khó khăn khi thiếu nguồn nguyên liệu từ EU, Hoa Kỳ tính từ tháng 4/2020, khi người dân trên toàn thế giới có nhu cầu rất cao về các đồ dùng thiết yếu liên quan đến phòng chống dịch bệnh.
Xuất khẩu dệt may Việt Nam khởi sắc sau khi RCEP có hiệu lực - Ảnh: Ngọc Thành
Năm 2022, RCEP chính thức có hiệu lực, ngành dệt may Việt Nam có được nhiều cơ hội mở rộng thị trường ở các nước và khu vực tiềm năng như Trung Quốc, Nhật Bản, ASEAN hay Hàn Quốc với mức độ cam kết dễ chịu hơn so với các Hiệp định thương mại tự do trước đó.
Theo số liệu của Tổng cục Thống kê (nay là Cục Thống kê) năm 2022, xuất khẩu hàng dệt may của cả nước đã đạt 44 tỷ USD, tăng 8,8% so với cùng kỳ năm trước. Năm 2024, kim ngạch xuất khẩu dệt may đạt 44 tỷ USD, tăng 11,26% so với năm 2023. Trong khối RCEP, xuất khẩu sang Nhật Bản đạt 4,3 tỷ USD, Hàn Quốc đạt 3,1 tỷ USD, Trung Quốc đạt 1,3 tỷ USD.
7 tháng năm 2025, ngành dệt may Việt Nam tiếp tục ghi nhận tín hiệu tích cực với kim ngạch xuất khẩu đạt trên 26,33 tỷ USD, tăng 5,3 tỷ USD (tương ứng 9%) so cùng kỳ năm 2024. Thị trường Nhật Bản đứng thứ 3 về kim ngạch, đạt 2,53 tỷ USD, chiếm 11,2%. Tiếp đến thị trường Hàn Quốc đạt 1,6 tỷ USD, chiếm 7,1%. Hàng dệt may xuất khẩu sang thị trường Đông Nam Á chiếm 5,5%, đạt trên 1,23 tỷ USD, tăng 6,3% so với cùng kỳ năm trước.
Ông Vũ Đức Giang, Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam (Vitas) cho biết, Nhật Bản và Hàn Quốc hiện là những thị trường nhập khẩu lớn đối với hàng dệt may Việt Nam trong khối RCEP. Bên cạnh đó, dù ASEAN và Trung Quốc có ngành dệt may phát triển, các quốc gia này vẫn ưu tiên nhập khẩu hàng hóa từ những thành viên của hiệp định, mở ra cơ hội để Việt Nam gia tăng thị phần.
Theo ông Giang, sự tự do hóa thương mại tương đối rộng trong RCEP sẽ giúp doanh nghiệp Việt khai thác hiệu quả hơn các lợi thế sẵn có. Quy tắc xuất xứ cộng gộp cũng là một điểm thuận lợi quan trọng, cho phép hàng may mặc sản xuất từ nguyên phụ liệu trong khối được hưởng ưu đãi thuế quan, qua đó giảm chi phí và nâng cao tính cạnh tranh.
Ngành dệt may đặt mục tiêu đạt kim ngạch xuất khẩu từ 47 - 48 tỷ USD trong năm nay. Để hiện thực hóa mục tiêu này, việc tận dụng tối đa các hiệp định thương mại tự do đã ký, bao gồm EVFTA, CPTPP và đặc biệt là RCEP được coi là giải pháp then chốt. So với các FTA khác, RCEP giúp mở rộng thị trường và giải quyết được những thách thức về nguồn nguyên liệu đầu vào, vốn là hạn chế lâu nay của ngành.
“Nếu biết khai thác linh hoạt các ưu đãi từ RCEP cùng sự hỗ trợ từ những hiệp định trước đó, ngành dệt may Việt Nam sẽ có thêm động lực để đạt được kim ngạch xuất khẩu theo kế hoạch, đồng thời củng cố vị thế trên bản đồ dệt may toàn cầu”, ông Giang nhấn mạnh.
Cơ hội song hành cùng thách thức
Nhận định RCEP mở ra nhiều cơ hội cho Việt Nam nhờ nhu cầu nhập khẩu hàng dệt may lớn từ các nước thành viên, tuy nhiên, TS. Vũ Huyền Phương, Viện Kinh tế và Kinh doanh quốc tế, Trường Đại học Ngoại thương cho rằng, ngành dệt may trong nước vẫn phải đối mặt với không ít thách thức, nhất là tại thị trường nội địa.
Theo TS. Phương, thách thức đầu tiên là sức ép cạnh tranh. Khi tham gia RCEP, thị trường trong nước cũng mở cửa cho các nước thành viên. Điều này đồng nghĩa hàng hóa cùng cơ cấu sẽ tràn vào, tạo áp lực lớn cho các sản phẩm dệt may trong nước. “Cạnh tranh trong RCEP rất phức tạp, đòi hỏi doanh nghiệp dệt may Việt Nam phải phân bổ hợp lý nguồn lực, đảm bảo sản phẩm đáp ứng quy định của hiệp định”, bà nói. Trong khi đó, công nghệ sản xuất trong nước còn hạn chế, giá trị gia tăng thấp, giá thành lại cao hơn so với sản phẩm từ một số nước, đặc biệt là Trung Quốc. Việc hàng Trung Quốc có thể nhập khẩu dễ dàng vào Việt Nam tạo thêm áp lực cho doanh nghiệp nội địa.
Dệt may là một trong những ngành luôn dẫn đầu về kim ngạch xuất khẩu nhưng cũng đang phụ thuộc chủ yếu vào việc nhập khẩu nguyên vật liệu - Ảnh: Lê Hoàng
Thách thức thứ hai là sự phụ thuộc lớn vào nguyên, phụ liệu nhập khẩu. Việt Nam thuộc nhóm các quốc gia xuất khẩu dệt may hàng đầu thế giới nhưng phần lớn nguyên liệu sản xuất vẫn phải nhập từ nước ngoài. Điều này khiến ngành dễ bị tác động khi chuỗi cung ứng đứt gãy hoặc nguồn cung biến động.
Thứ ba, tỷ lệ doanh nghiệp Việt Nam hiểu biết về các cam kết FTA còn ở mức thấp. Điều này đặt ra yêu cầu lớn đối với cơ quan quản lý trong việc tuyên truyền, hướng dẫn để doanh nghiệp có thể nắm bắt và tận dụng hiệp định.
Đề xuất giải pháp, TS. Phương cho rằng, cần định hướng chiến lược phát triển phù hợp, đồng thời khuyến khích nghiên cứu và ứng dụng công nghệ, kỹ thuật trong ngành dệt may và các lĩnh vực hỗ trợ, nhất là sản xuất nguyên phụ liệu.
Bên cạnh đó, chú trọng đầu tư hạ tầng, thiết bị và đào tạo lao động. Hệ thống giao thông hiện đại sẽ giúp vận chuyển hàng hóa, nguyên vật liệu thuận lợi, giảm chi phí logistics; công tác đào tạo công nhân tay nghề cao, cùng chính sách khuyến khích nhân lực trong nghiên cứu kỹ thuật và sản xuất nguyên phụ liệu, sẽ tạo động lực phát triển công nghệ ngành dệt may. Đồng thời đa dạng hóa thị trường nhập khẩu nguyên liệu để giảm sự phụ thuộc. Ngoài ra, việc kiểm soát hàng lậu, hàng giả cũng là yếu tố quan trọng để bảo vệ sản xuất trong nước.
Từ phía doanh nghiệp, bà Phương cho rằng cần chủ động nghiên cứu kỹ các cam kết trong hiệp định, nắm vững lộ trình cắt giảm thuế quan, các tiêu chuẩn kỹ thuật và thủ tục hải quan. “Doanh nghiệp phải nâng cao năng lực cạnh tranh, không những ở thị trường quốc tế mà ngay trong thị trường nội địa”, bà nói.
Bên cạnh đó, ngành dệt may cần chú trọng xây dựng thương hiệu bền vững, đẩy mạnh liên kết chuỗi cung ứng và tăng khả năng tự chủ nguyên liệu. Các doanh nghiệp cũng cần đổi mới sáng tạo, theo dõi xu hướng thời trang thế giới, đầu tư công nghệ để tạo ra sản phẩm có khả năng cạnh tranh cao.
“RCEP mở ra cơ hội lớn cho ngành dệt may Việt Nam, song để tận dụng hiệu quả, cả Nhà nước và doanh nghiệp phải cùng hành động. Hoàn thiện chính sách, đầu tư hạ tầng, đồng thời nâng cao năng lực nội tại và sáng tạo sản phẩm là 'chìa khóa' để ngành dệt may khẳng định vị thế trên thị trường khu vực và quốc tế”, TS. Vũ Huyền Phương nhấn mạnh.
Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) là hiệp định bao gồm 15 quốc gia thành viên, trong đó có 10 nước ASEAN và 5 nước đối tác là Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia, New Zealand ký kết vào ngày 15/11/2020, chính thức có hiệu lực từ ngày 1/1/2022.