"Bệ phóng" cho dòng vốn FDI
Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực ( Hiệp định RCEP) là hiệp định thương mại tự do giữa 10 nước thành viên ASEAN và 5 đối tác của ASEAN là Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia và New Zealand. Hiệp định được ký kết vào ngày 15/11/2020 và chính thức có hiệu lực kể từ ngày 1/1/2022. RCEP được coi là FTA lớn nhất thế giới với thị trường rộng lớn, chiếm khoảng 30% dân số thế giới và 30% GDP toàn cầu.
RCEP được kỳ vọng mang lại cho Việt Nam những cơ hội mới thông qua việc cải thiện tiếp cận các thị trường đầu tư và xuất khẩu của ASEAN cùng các đối tác về những nhu cầu hàng hóa, dịch vụ đa dạng hơn.

Việt Nam đang nổi lên là điểm đến FDI hàng đầu khu vực - Ảnh: Hà Thanh
Với quy mô GDP 26.200 tỷ USD, RCEP được kỳ vọng sẽ trở thành "lá bài" quan trọng để thu hút FDI vào Việt Nam. Theo thống kê của Bộ Tài chính, 7 tháng năm 2025, trong nhóm 5 quốc gia và vùng lãnh thổ có dự án đầu tư được cấp phép mới tại Việt Nam lớn nhất thì có 3 nước RCEP gồm: Singapore là nhà đầu tư lớn nhất với 2,84 tỷ USD, chiếm 28,3% tổng vốn đăng ký cấp mới; tiếp đến là Trung Quốc 2,27 tỷ USD, chiếm 22,6%; Nhật Bản 865,8 triệu USD, chiếm 8,6%.
Theo đối tác đầu tư, có 150 quốc gia và vùng lãnh thổ hiện có dự án đầu tư còn hiệu lực tại Việt Nam. Trong đó, đứng đầu là Hàn Quốc với tổng vốn đăng ký hơn 94 tỷ USD (chiếm 24,1% tổng số dự án và 18,1% tổng số vốn FDI vào Việt Nam). Tiếp theo lần lượt là Singapore và Nhật Bản.
Ở chiều ngược lại, trong 7 tháng năm 2025, có 33 quốc gia và vùng lãnh thổ nhận đầu tư của Việt Nam. Lào là nước dẫn đầu với 150,3 triệu USD, chiếm 28,4% tổng vốn đầu tư; Philippines 61,8 triệu USD, chiếm 11,7%; Indonesia 60,5 triệu USD, chiếm 11,4%.
Luật sư Nguyễn Hồng Chung, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Liên Chi hội Tài chính Khu công nghiệp Việt Nam (VIPFA) cho rằng, RCEP tuy không trực tiếp mở ra các thị trường mới cho Việt Nam, do ASEAN từ lâu đã có các FTA với phần lớn các quốc gia thành viên khối, nhưng lại tạo ra một không gian kinh tế rộng lớn, thúc đẩy mạnh mẽ dòng vốn đầu tư. Quy mô thị trường khổng lồ mà RCEP hình thành đã tạo điều kiện thuận lợi để Việt Nam trở thành điểm đến hấp dẫn trong chuỗi sản xuất và cung ứng toàn cầu.
Theo ông, nhiều quốc gia như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore, Thái Lan, Malaysia đang gia tăng đầu tư ra nước ngoài nhằm mở rộng mạng lưới sản xuất, và Việt Nam hoàn toàn có thể tận dụng cơ hội này. Những lĩnh vực có lợi thế như viễn thông, công nghệ thông tin, dệt may, giày dép, điện tử sẽ tiếp tục thu hút dòng vốn FDI lớn. Đồng thời, các ngành đã ghi dấu thành công trước đây có khả năng hút thêm vốn đầu tư để mở rộng quy mô, trong khi những ngành liên quan cũng mở ra cơ hội phát triển mới.
Ông Chung nhấn mạnh, hoạt động sản xuất, lắp ráp từ Nhật Bản và Hàn Quốc sẽ tiếp tục được đẩy mạnh tại Việt Nam, mở ra triển vọng tăng trưởng mạnh mẽ cho cả công nghiệp chế biến, chế tạo lẫn các dịch vụ hỗ trợ đi kèm.

Hình ảnh nhà máy Samsung Electronics Vietnam Thái Nguyên - Ảnh: Ngọc Thắng
Tái định vị để "cất cánh"
Cùng với cơ hội, Luật sư Nguyễn Hồng Chung cũng chỉ ra 4 nhóm thách thức lớn, cụ thể:
Thứ nhất, áp lực nhập siêu gia tăng do nhu cầu nhập khẩu công nghệ và nguyên liệu phục vụ sản xuất. Điều này tiềm ẩn rủi ro đứt gãy chuỗi giá trị, đồng thời có thể khiến các thị trường lớn như Mỹ, EU lo ngại về xuất xứ hàng hóa và cán cân thương mại.
Thứ hai, chất lượng vốn FDI chưa đồng đều. Một số dự án chỉ tập trung sản xuất thô, sử dụng công nghệ lạc hậu, giá trị gia tăng thấp và tiềm ẩn rủi ro môi trường. Nếu không sàng lọc chặt chẽ, Việt Nam dễ trở thành điểm đến của các dự án công nghệ thấp di dời từ các nước khác trong khu vực.
Thứ ba, việc cân bằng giữa thu hút đầu tư và giữ quyền hoạch định chính sách là bài toán khó. Những ưu đãi vượt khung hoặc nới lỏng tiêu chuẩn có thể gây rủi ro dài hạn, đặc biệt trong bối cảnh nhiều quốc gia siết chặt các quy định về thuế và môi trường.
Thứ tư, năng lực hạn chế của doanh nghiệp trong nước đang là điểm yếu lớn. Hiện khối FDI chiếm hơn 70% kim ngạch xuất khẩu, trong khi chỉ khoảng 15% doanh nghiệp nội có liên kết với doanh nghiệp FDI.

Việt Nam đã có nhiều chính sách đúng đắn, phù hợp thu hút nguồn vốn FDI - Ảnh: Hà Thanh
Để tận dụng cơ hội từ RCEP, Luật sư Nguyễn Hồng Chung cho rằng, chính sách ưu đãi đầu tư cần được đổi mới theo hướng có trọng tâm, trọng điểm, có mục tiêu và điều kiện rõ ràng, kèm giám sát và đánh giá. Theo ông, điều này giúp phân bổ nguồn lực vào các ngành có lợi thế cạnh tranh, sức lan tỏa cao, đóng góp lớn cho tăng trưởng kinh tế, đồng thời thúc đẩy doanh nghiệp FDI kết nối với doanh nghiệp nội, thực hiện chuyển giao công nghệ và áp dụng quy trình sản xuất tiết kiệm năng lượng, tài nguyên.
Về môi trường đầu tư, ông Chung đề xuất tiếp tục đơn giản hóa thủ tục hành chính, triển khai mạnh mẽ cơ chế hành chính một cửa và ứng dụng công nghệ số trong cấp phép, chứng nhận đầu tư. "Sự công khai, minh bạch trong thủ tục thuế, hải quan và cấp phép sẽ tạo niềm tin vững chắc cho nhà đầu tư", ông nhấn mạnh. Bên cạnh đó, việc cải cách thủ tục visa, cấp giấy phép lao động và điều chỉnh chính sách phát triển khu, cụm công nghiệp theo hướng phát triển bền vững, tận dụng công nghệ số là yêu cầu cấp thiết.
Song song đó, cần xây dựng hệ thống dữ liệu công khai, theo dõi và đánh giá toàn diện các dự án FDI trên cả nước. Đây là cơ sở để giám sát, phân cấp quản lý và xử lý kịp thời các vấn đề phát sinh sau cấp phép.
Ông Chung cũng bày tỏ kỳ vọng việc triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp sẽ giúp cải thiện đáng kể môi trường đầu tư. Mô hình này hướng tới giảm phân mảnh hành chính, đồng bộ hóa quy trình phê duyệt dự án, từ đó rút ngắn thời gian và giảm chi phí giao dịch cho nhà đầu tư. "Với việc triển khai bài bản, mô hình chính quyền hai cấp sẽ cải thiện môi trường đầu tư, góp phần định vị lại bản đồ FDI của Việt Nam, hướng tới thu hút dòng vốn chất lượng cao, công nghệ tiên tiến và thân thiện môi trường", ông nói.
Một giải pháp khác được ông Chung nhấn mạnh là nâng cao năng lực doanh nghiệp trong nước. Cần thiết lập hệ thống thông tin về nhà đầu tư, khuyến khích phát triển các hiệp hội doanh nghiệp, hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa nâng cao công nghệ, tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu. Ngoài ra, cần khuyến khích doanh nghiệp FDI lớn triển khai các chương trình liên kết, chuyển giao công nghệ cho doanh nghiệp Việt.
"Chỉ khi gắn thu hút vốn FDI với nâng cao nội lực, Việt Nam mới tận dụng trọn vẹn cơ hội từ RCEP và phát triển bền vững trong dài hạn", Luật sư Nguyễn Hồng Chung nhấn mạnh.
RCEP - Thỏa thuận thương mại lớn giữa tất cả 10 quốc gia thành viên ASEAN và 5 đối tác là Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia và New Zealand đã tạo ra một khu vực thương mại tự do bao trùm gần 1/3 dân số thế giới (2,3 tỷ người) và tổng GDP tích lũy tương đương khoảng 30% GDP toàn cầu và trở thành khu vực thương mại tự do lớn nhất trên thế giới xét về quy mô dân số.