Tác động của mạng truyền thông xã hội đến thị trường tài chính và một số hàm ý chính sách

margin: 15px auto;" />

Ảnh minh họa (Nguồn: Internet)

Tóm tắt: Bài viết phân tích vai trò của mạng xã hội trong hệ sinh thái thông tin tài chính, tác động đến hành vi và tâm lý nhà đầu tư, cũng như những biến động của thị trường. Trên cơ sở tổng hợp các nghiên cứu quốc tế, bài viết cho thấy mạng xã hội vừa mang tính dân chủ hóa thông tin, vừa tiềm ẩn nguy cơ lan truyền tin giả, thao túng dư luận và gia tăng thiên kiến hành vi. Điểm nhấn của nghiên cứu là liên hệ với bối cảnh Việt Nam - nơi nhà đầu tư cá nhân chiếm tới 80 - 90% giá trị giao dịch - khiến tác động của mạng xã hội càng trở nên sâu sắc. Bài viết không chỉ góp phần hệ thống hóa các kết quả nghiên cứu trên thế giới, mà còn gợi mở những định hướng chính sách nhằm quản lý thông tin, nâng cao minh bạch và hạn chế rủi ro cho thị trường tài chính, đặc biệt là thị trường chứng khoán Việt Nam.

Từ khóa: Mạng xã hội, thông tin tài chính, nhà đầu tư cá nhân, thị trường tài chính.

THE IMPACTS OF SOCIAL MEDIA NETWORKS ON FINANCIAL MARKETS
AND SOME POLICY RECOMMENDATIONS

Abstract: This article analyzes the increasingly significant role of social media within the financial information ecosystem, its influence on investor behavior and psychology, and its implications for market dynamics. Based on a synthesis of international studies, the article shows that social media both democratizes information and carries risks of disseminating misinformation, manipulating public sentiment, and amplifying behavioral biases. A key contribution of the study is its connection to the Vietnamese context - where individual investors account for 80 - 90% of trading value - making the impact of social media even more profound. The article not only helps systematize global research findings but also suggests policy directions to improve information management, enhance transparency, and mitigate risks for the financial market, especially for Vietnam’s stock market.

Keywords: Social media, financial information, individual investors, financial market.

1. Đặt vấn đề

Trong hai thập niên qua, sự bùng nổ của mạng xã hội đã làm thay đổi căn bản cách thức hình thành, lan truyền và tiếp nhận thông tin, trong đó, có thông tin tài chính. Nếu trước đây, thị trường tài chính chủ yếu dựa vào báo chí chuyên ngành và phân tích của các chuyên gia, thì ngày nay, các diễn đàn và nền tảng mạng xã hội như Reddit, StockTwits, Seeking Alpha, hay tại Việt Nam như F319, FireAnt, Vietstock, các nhóm Facebook chuyên về đầu tư chứng khoán… đã trở thành kênh trao đổi chính của hàng triệu nhà đầu tư. Xu hướng này mang lại cơ hội dân chủ hóa thông tin, nhưng đồng thời, cũng đặt ra những rủi ro mới, từ tin giả, thao túng dư luận cho đến biến động thị trường phi lý.

Đối với Việt Nam, tác động này đặc biệt đáng chú ý khi thị trường chứng khoán có tỉ lệ nhà đầu tư cá nhân áp đảo, với hành vi đầu tư thường mang tính cảm xúc, dễ bị ảnh hưởng bởi thông tin chưa được kiểm chứng. Tuy nhiên, hiện vẫn thiếu những nghiên cứu hệ thống về tác động của mạng xã hội đến hành vi nhà đầu tư và sự vận động của thị trường chứng khoán trong nước. Do đó, việc phân tích, tổng hợp các bằng chứng quốc tế và liên hệ với bối cảnh Việt Nam không chỉ có ý nghĩa học thuật, mà còn gợi mở các định hướng chính sách quan trọng để phát triển thị trường minh bạch và bền vững hơn.

2. Phân tích và thảo luận

2. 1. Mạng xã hội và hệ sinh thái thông tin tài chính

Mạng xã hội là các nền tảng trực tuyến cho phép người dùng tạo ra, chia sẻ và tương tác với nội dung, thông tin và với nhau thông qua Internet. Hiện nay mạng xã hội đang phát triển rất mạnh mẽ trong nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội, một số mạng phổ biến được nhiều người dùng quan tâm như Facebook, Instagram, X, TikTok, và LinkedIn…

Trong 20 năm qua, những tương tác xã hội ngày càng dịch chuyển lên các nền tảng mạng xã hội, thay đổi cách con người tiếp nhận thông tin về thế giới và ảnh hưởng đến mọi khía cạnh của cuộc sống, bao gồm cả tài chính. Tác động mạnh mẽ của các nền tảng tài chính xã hội có thể được thấy rõ qua cách chúng thay đổi hệ sinh thái thông tin, vốn trước đây, do các nhà sản xuất, nhà phân phối và người tiêu dùng chuyên nghiệp chi phối. Truyền thông xã hội đã trở thành một phần không thể thiếu trong hệ sinh thái thông tin tài chính, thay đổi cách thức sản xuất, tiêu thụ và lan truyền thông tin tài chính. Điều này đã tác động lớn đến thị trường tài chính.

Năm 1984, Robert Shiller - nhà kinh tế học tài chính và chủ nhân giải Nobel (2013) - đã nhận định: “Các nhà đầu tư dành phần lớn thời gian rảnh rỗi để thảo luận về đầu tư, đọc tin tức tài chính hoặc bàn tán về thành công hay thất bại của người khác trong đầu tư”. Ông kết luận rằng đầu tư là một hoạt động mang tính xã hội, do đó, hành vi của nhà đầu tư và giá tài sản có thể bị ảnh hưởng bởi các tương tác xã hội.

Trước đây, phần lớn thông tin tài chính đến từ các chuyên gia được công nhận, như các nhà phân tích và nhà báo tài chính, được phân phối chủ yếu trong giới tài chính thông qua các kênh truyền thông chuyên ngành và các mối quan hệ cá nhân. Tuy nhiên, mạng xã hội đã tạo ra một tầng lớp nhà phân tích không chuyên, những người thường xuyên đưa ra nhận định về thị trường và tiếp cận được với lượng độc giả rộng lớn mà không có bất kỳ rào cản nào.

Một trong những chức năng quan trọng nhất của mạng xã hội đối với các nhà đầu tư là dân chủ hóa thông tin tài chính, giúp những người ngoài ngành tài chính có thể tiếp cận thông tin mà trước đây, chỉ dành cho giới chuyên môn. Tuy nhiên, việc phá vỡ “độc quyền” thông tin này cũng kéo theo hệ lụy: Mạng xã hội loại bỏ các bộ lọc kiểm duyệt truyền thống, vốn giúp đảm bảo chất lượng thông tin, dẫn đến nguy cơ lan truyền tin giả (fake news). Một hệ quả khác là lượng thông tin khổng lồ khiến việc tiêu thụ hết chúng trở nên bất khả thi. Nhà đầu tư buộc phải lựa chọn thông tin để tiếp nhận. Thay vì các biên tập viên truyền thông truyền thống quyết định tin tức nào được đưa lên, giờ đây "chương trình nghị sự" thường được định hình bởi thuật toán mạng xã hội, điều chỉnh mức độ phổ biến của các bài đăng.

Mặc dù nội dung thông tin khó đo lường trực tiếp, nhưng tâm lý và cảm xúc chi phối chúng có thể được phân tích thông qua các công cụ xử lý ngôn ngữ tự nhiên. Nghiên cứu so sánh cho thấy cảm xúc trên mạng xã hội tài chính (được phản ánh qua xu hướng "tăng giá" hoặc "giảm giá" trong bài đăng) có sự khác biệt hệ thống so với truyền thông tài chính chính thống:

Mạng xã hội tài chính thể hiện thiên hướng lạc quan rõ rệt. Trên các nền tảng như StockTwits - được thiết kế đặc thù để biểu thị tâm lý - tỉ lệ bài đăng kỳ vọng giá tăng thường xuyên chiếm ưu thế và có thể đạt mức rất cao, đặc biệt đối với các cổ phiếu được cộng đồng chú ý (Sprenger và cộng sự, 2013). Xu hướng này cũng được ghi nhận trong các cộng đồng đầu tư trên Twitter/X và Reddit, nơi văn hóa khuyến khích sự lạc quan tập thể và củng cố niềm tin.

Ngược lại, truyền thông tài chính chính thống (như báo chí chuyên ngành, hãng tin) thường có khuynh hướng cân bằng hơn hoặc thiên về cảnh báo rủi ro. Điều này bắt nguồn từ chức năng xã hội của báo chí là giám sát và cảnh báo (Tetlock, 2008), cũng như xu hướng tâm lý của độc giả là chú ý nhiều hơn đến tin tức tiêu cực, vốn được cho là mang tính thông tin cao hơn (Liu và cộng sự, 2021).

Sự khác biệt này không chỉ đơn thuần đến từ đặc điểm người dùng. Nó có thể được giải thích sâu hơn bởi các hiệu ứng tâm lý và động cơ xã hội đặc thù:

Trên mạng xã hội, các nhà đầu tư cá nhân (thường nắm giữ vị thế mua) không chỉ tìm kiếm lời khuyên, mà còn tham gia vào các "buồng vang thông tin" ("echo chambers" - thuật ngữ chỉ môi trường mà người bên trong chỉ tiếp nhận những thông tin, quan điểm giúp củng cố quan điểm sẵn có của họ). Việc đăng tải các quan điểm lạc quan cũng là một hình thức tự khẳng định quyết định đầu tư và tìm kiếm sự đồng thuận từ cộng đồng.

Đối với mạng xã hội tài chính, ngay từ những năm 1990, một số nền tảng đầu tiên như The Motley Fool và Yahoo Finance Message Boards đã ra đời, trong đó, có The Motley Fool vẫn hoạt động cho đến nay. Làn sóng nối tiếp là từ năm 2004 đến 2010, lớn hơn rất nhiều, với sự ra đời của các nền tảng mạng xã hội phổ thông như Twitter và các nền tảng tài chính chuyên biệt như Seeking Alpha và StockTwits. Theo thời gian, Reddit và Twitter phát triển các phân nhánh tài chính như WallStreetBets (WSB) và FinTwit. WSB ra mắt năm 2013, còn Twitter giới thiệu "hashtag" (ký hiệu $) vào năm 2012 để tách biệt tin tức tài chính. Bên cạnh các nền tảng chính tại Mỹ, các nhà nghiên cứu cũng phân tích ảnh hưởng của mạng xã hội đối với tài chính thông qua dữ liệu từ các nền tảng Trung Quốc như Sino Weibo, Snowball và nền tảng HotCopper của Úc.

2.2. Tác động đến hành vi và tâm lý nhà đầu tư

Việc nghiên cứu mạng xã hội sẽ giúp hiểu được cách nhà đầu tư hình thành niềm tin. Các nền tảng này thường hiển thị thông tin dưới dạng dòng tin từ những tài khoản mà người dùng theo dõi, tạo ra hiệu ứng “buồng vang thông tin”. Hiện tượng này cũng phổ biến trong các cộng đồng tài chính: Nhà đầu tư có xu hướng theo dõi những người có quan điểm tương đồng. Do đó, nhà đầu tư lạc quan thường theo dõi những người có quan điểm tương tự, sẽ tiếp xúc với nhiều bài đăng tích cực hơn về một cổ phiếu, trong khi những nhà đầu tư bi quan lại nhận được nhiều nội dung tiêu cực hơn về cùng một cổ phiếu (Cookson và cộng sự, 2023).

Hiện tượng này có thể dẫn đến giao dịch quá mức và lợi nhuận thấp hơn, do nhà đầu tư ít tiếp cận với những quan điểm trái chiều cần thiết để đánh giá khách quan các rủi ro.

Khi một cổ phiếu nhận được sự chú ý ngày càng lớn trên mạng xã hội, biến động giá của nó cũng tăng lên. Trong ngắn hạn, điều này có thể giúp giá cổ phiếu tăng, nhưng về lâu dài, nó có thể gây ra hiệu ứng tiêu cực (Levy và cộng sự, 2023).

Dữ liệu từ mạng xã hội cung cấp cái nhìn sâu sắc về sự khác biệt trong tâm lý nhà đầu tư và tác động của nó đến thị trường. Theo nghiên cứu của Sheng và cộng sự (2023), trên cơ sở dữ liệu của Mỹ đã chỉ ra rằng, sự phân cực chính trị trong đại dịch giải thích khoảng 40% chênh lệch lợi nhuận giữa cổ phiếu được các nhà đầu tư thuộc đảng Cộng hòa và đảng Dân chủ ưa chuộng (với lợi nhuận của nhóm đầu cao hơn).

Những quyết định đầu tư cũng chịu ảnh hưởng của thiên kiến nhận thức - xu hướng hành động thiếu lý trí do khả năng xử lý thông tin bị hạn chế - tác động đến giá trị cổ phiếu và lợi nhuận bất thường (Khaled, 2024). Một trong những thiên kiến đó là sai lệch trong quy kết nguyên nhân, khi nhà đầu tư gán tâm trạng của mình cho các yếu tố bên ngoài. Tâm trạng tích cực làm tăng khả năng đầu tư vào cổ phiếu, trong khi tâm trạng tiêu cực có thể làm giảm khả năng này. Điều đáng chú ý là ngay cả các yếu tố như thời tiết hay kết quả thể thao cũng có thể ảnh hưởng đến tâm lý nhà đầu tư và thị trường chứng khoán. Ví dụ, sau khi đội tuyển bóng đá quốc gia thua trận tại các giải đấu quốc tế, thị trường chứng khoán nước đó thường có xu hướng giảm (Edward, 1993; Alex và cộng sự, 2007).

Mạng xã hội không chỉ tác động đến tâm lý nhà đầu tư thông qua tin tức, mà còn qua các lượt thích (likes) và các meme - những ý tưởng, hình ảnh, video hài hước (Khaled, 2024). Ví dụ, khi xuất hiện tin xấu, việc lan truyền các meme hài hước có thể giúp hạn chế đà bán tháo ngắn hạn, vì nhà đầu tư có xu hướng giữ lại cổ phiếu thay vì bán ngay. Tuy nhiên, sự điều chỉnh giá vẫn sẽ diễn ra muộn hơn, khi tác động của meme suy giảm.

2.3. Tác động đến thị trường tài chính

Trong hơn một thập kỷ qua, các nghiên cứu tài chính đã tập trung vào việc phân tích tín hiệu cảm xúc trong mạng xã hội và tác động của chúng đến thị trường. Các nghiên cứu cho thấy cảm xúc trên StockTwits có giá trị dự đoán biến động giá trong ngày (Thomas, 2017), trong khi Twitter có thể dự đoán thu nhập của công ty (Bartov và cộng sự, 2016). Tuy nhiên, giá trị dự đoán cao thường đến từ cảm xúc của các nhà giao dịch có kinh nghiệm.

Liệu mạng xã hội có giúp thị trường tài chính trở nên hiệu quả hơn hay ngược lại? Đây vẫn là một câu hỏi chưa có lời giải rõ ràng, theo các chuyên gia tài chính.

Sự phát triển mạnh mẽ của mạng xã hội vào giữa những năm 2010 trùng hợp với sự cải thiện về chất lượng dự báo phân tích, nhưng không giúp ích nhiều cho các dự báo dài hạn (Dessaint, 2024). Ngoài ra, tâm lý trên mạng xã hội có thể dự báo các trường hợp hủy bỏ thương vụ sáp nhập giữa các doanh nghiệp. Điều này cho thấy dữ liệu từ mạng xã hội có thể mang lại thông tin hữu ích cho các quyết định quản trị doanh nghiệp (Cookson và cộng sự, 2024a). Các công ty nhỏ và vừa thường bị truyền thông truyền thống bỏ qua - nhưng lại nhận được sự quan tâm của mạng xã hội - có thể hưởng lợi nhiều nhất từ sự phát triển của mạng xã hội. Cảm xúc trên mạng xã hội cũng có tác động lớn hơn đến giá cổ phiếu của các công ty nhỏ và vừa.

Bản thân các công ty cũng không thụ động trước mạng xã hội và thường sử dụng các tài khoản của mình để giao tiếp với nhà đầu tư và khách hàng. Phân tích các tài khoản của các công ty công nghệ trên Twitter cho thấy, việc công bố thông tin tài chính trên mạng xã hội đã giúp họ giảm chênh lệch giá mua - bán của cổ phiếu, đồng nghĩa với việc giảm hiện tượng “bất cân xứng thông tin” trên thị trường (Elizabeth và cộng sự, 2014). Ngoài ra, mạng xã hội ngày càng được các công ty sử dụng để thể hiện quan điểm chính trị - xã hội của các CEO, điều này có tác động tích cực đến cầu và giá cổ phiếu của công ty (Mkrtchyan và cộng sự, 2023). Việc các nhà đầu tư có ấn tượng tốt với lãnh đạo công ty trong buổi ra mắt IPO cũng được họ tính đến khi đánh giá giá trị công ty (Elizabeth và cộng sự, 2017).

2.4. Những rủi ro và thách thức chính sách

Với sự dân chủ hóa trong việc sản xuất và chia sẻ thông tin, mạng xã hội có nguy cơ lan truyền những dữ liệu không đầy đủ, không chính xác hoặc thậm chí là sai sự thật. Hiểu rõ vai trò của mạng xã hội trong việc tạo ra thông tin sai lệch hiện đang là một lĩnh vực nghiên cứu độc lập và sôi động.

Ngoài việc tạo ra hiệu ứng "buồng vang thông tin", nhà đầu tư trên mạng xã hội có xu hướng chia sẻ thông tin có chọn lọc để tạo ấn tượng nhất định, từ đó, làm tăng "nhiễu" trên thị trường và có thể dẫn đến hiện tượng định giá quá cao (Chen và cộng sự, 2022).

Các nhà đầu tư cũng có xu hướng không chỉ chọn lọc thông tin, mà còn diễn giải thông tin theo cách có lợi cho mình. Điều này tạo ra hiệu ứng "dịch chuyển sự lạc quan", khi nhận được thông tin tiêu cực về tài sản mà họ ưa thích, các nhà đầu tư không điều chỉnh đánh giá của mình mà thay vào đó, "dịch chuyển sự lạc quan” trước đó vào một tương lai xa hơn. Xu hướng cập nhật thông tin theo cách không làm tổn hại đến quan điểm trước đây là một hiện tượng phổ biến, không chỉ trên mạng xã hội, nhưng với sự phát triển của mạng xã hội, sự thiên lệch nhận thức này có thể ngày càng trầm trọng hơn (Cassella và cộng sự, 2023).

Hiện tượng GameStop (các nhà đầu tư nhỏ lẻ phối hợp đẩy giá cổ phiếu một công ty ít tên tuổi) đã thu hút sự quan tâm của các nhà nghiên cứu đến vai trò điều phối của mạng xã hội và ảnh hưởng của nó lên thị trường tài chính (Pedersen, 2022; Edward và cộng sự, 2021; Li, 2022). Tương tác trên mạng xã hội cũng có thể ảnh hưởng đến việc định giá trên thị trường mã thông báo không thể thay thế. Một hệ quả khác của sự phối hợp trên mạng xã hội là khả năng xảy ra các đợt “rút tiền hàng loạt”, như trong trường hợp của Silicon Valley Bank.

Gần đây, các "ngôi sao" mạng xã hội - những người sở hữu tài khoản có lượng người theo dõi lớn - cũng trở thành đối tượng nghiên cứu của các nhà tài chính. Khi những ngôi sao không liên quan đến lĩnh vực tài chính đưa ra lời khuyên đầu tư, điều này có thể dẫn đến việc bóp méo thông tin. Một nghiên cứu nhấn mạnh điều này trong bối cảnh thị trường tiền điện tử: Một bài viết của người nổi tiếng về tiền điện tử làm tăng khả năng đầu tư vào nó lên 16%, ngay trong ngày bài viết được công bố, khối lượng giao dịch của đồng tiền được đề cập tăng 10% (Matteo, 2023). Một nghiên cứu khác chỉ ra rằng sự ủng hộ của người nổi tiếng giúp các nhà phát hành tiền điện tử huy động được nhiều vốn hơn, nhưng không liên quan đến thành công lâu dài, vì các đợt ICO (phát hành tiền điện tử lần đầu) được người nổi tiếng ủng hộ có nhiều khả năng liên quan đến gian lận (White, 2024).

Toàn bộ các nghiên cứu về mạng xã hội tài chính có thể được chia thành hai nhóm: Nhóm đầu tiên sử dụng mạng xã hội như một công cụ để tìm câu trả lời cho các câu hỏi rộng hơn về hành vi tài chính (chẳng hạn như: hình thành niềm tin), trong khi nhóm thứ hai tập trung vào tác động của mạng xã hội lên thị trường tài chính. Tuy nhiên, ranh giới giữa hai loại nghiên cứu này không rõ ràng. Ví dụ, liệu xu hướng hình thành "buồng vang thông tin" của các nhà đầu tư trên mạng xã hội là đặc điểm của mạng xã hội, hay là một đặc điểm chung của con người, tồn tại mà không phụ thuộc vào tương tác với mạng xã hội? Câu trả lời cho cả hai câu hỏi trên có thể là: Trên thực tế, mạng xã hội vừa định hình chúng ta, vừa phản ánh những khía cạnh cơ bản trong bản chất con người (Cookson và cộng sự, 2024b).

2.5. Thảo luận

Các nghiên cứu quốc tế đã cho thấy mạng xã hội vừa mở ra cơ hội dân chủ hóa thông tin, vừa tạo ra nhiều rủi ro đối với thị trường tài chính. Ở chiều tích cực, các dữ liệu từ StockTwits, Twitter, Reddit… có giá trị dự báo biến động giá ngắn hạn, giúp nhà đầu tư tiếp cận nguồn tín hiệu bổ sung ngoài kênh truyền thống. Các công ty cũng tận dụng mạng xã hội để công bố thông tin, giảm bất cân xứng. Tuy nhiên, nhiều hiện tượng tiêu cực đã được ghi nhận: Tin giả lan truyền nhanh, hiệu ứng buồng vang làm gia tăng thiên kiến, sự thao túng bởi “ngôi sao” mạng xã hội dẫn đến bong bóng giá và rủi ro hệ thống (như GameStop, ICO, bank run SVB).

Trong bối cảnh Việt Nam, các tác động này có thể còn mạnh mẽ hơn. Thứ nhất, thị trường chứng khoán Việt Nam có tỉ trọng nhà đầu tư cá nhân rất cao (khoảng 85 - 90% giá trị giao dịch), vốn dễ bị ảnh hưởng bởi tin đồn và cảm xúc (Vinancapital, 2024). Thứ hai, các diễn đàn như F319, Vietstock, FireAnt đóng vai trò kênh thông tin chính, nhưng chưa có cơ chế kiểm chứng chất lượng. Thứ ba, mức độ minh bạch của doanh nghiệp niêm yết còn hạn chế, khiến nhà đầu tư càng phụ thuộc vào nguồn thông tin không chính thức. Những yếu tố này làm cho hiện tượng “thổi sóng cổ phiếu” ngắn hạn ở Việt Nam có liên hệ chặt chẽ với tương tác trên mạng xã hội.

Do đó, có thể thấy mạng xã hội tài chính tại Việt Nam vừa là công cụ hỗ trợ nâng cao tính minh bạch, vừa là nguồn rủi ro tiềm tàng. So với các thị trường phát triển, Việt Nam cần quan tâm nhiều hơn đến quản lý thông tin và giáo dục tài chính, nếu không muốn mạng xã hội trở thành kênh làm méo mó thị trường thay vì cải thiện hiệu quả.

3. Hàm ý chính sách

Từ kết quả phân tích và thảo luận, có thể đề xuất một số định hướng chính sách cho Việt Nam như sau:

Thứ nhất, tăng cường giám sát và xử lý tin giả trên mạng xã hội tài chính. Ủy ban Chứng khoán Nhà nước và các Sở giao dịch chứng khoán cần phối hợp với Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch để giám sát dòng thông tin trên các diễn đàn và nền tảng tài chính. Áp dụng công nghệ phân tích dữ liệu lớn (Big Data, AI) để phát hiện sớm tin giả, tin đồn thao túng giá.

Thứ hai, khuyến khích doanh nghiệp công bố thông tin chính thống qua mạng xã hội. Doanh nghiệp niêm yết có thể sử dụng mạng xã hội chính thức của mình để chia sẻ báo cáo, sự kiện quan trọng; cần quy định rõ ràng: Mọi công bố trên mạng xã hội chính thức phải đồng thời được công bố qua kênh chính thống (Sở giao dịch chứng khoán, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước) để tránh bất cân xứng.

Thứ ba, phát triển các công cụ phân tích dữ liệu mạng xã hội cho nhà đầu tư và cơ quan quản lý. Cung cấp dashboard theo dõi “tâm lý thị trường” dựa trên dữ liệu từ F319, FireAnt, Twitter…; giúp nhà quản lý nhận diện các cổ phiếu có biến động bất thường do lan truyền tin tức.

Thứ tư, nâng cao giáo dục tài chính cho nhà đầu tư cá nhân. Tích hợp kiến thức về thiên kiến hành vi và rủi ro thông tin mạng xã hội trong các chương trình phổ cập tài chính. Khuyến khích nhà đầu tư tham khảo nguồn chính thống thay vì chỉ dựa vào tin đồn trên diễn đàn.

4. Kết luận

Bài viết tổng hợp và phân tích các nghiên cứu quốc tế về vai trò của mạng xã hội trong hệ sinh thái thông tin tài chính, tác động đến hành vi nhà đầu tư, biến động thị trường và những rủi ro chính sách đi kèm. Kết quả cho thấy mạng xã hội vừa mang lại cơ hội dân chủ hóa thông tin, giúp nhà đầu tư tiếp cận dữ liệu đa dạng hơn, vừa đặt ra thách thức về tin giả, thao túng dư luận và thiên kiến hành vi.

Đối với Việt Nam, bối cảnh càng đặc biệt khi nhà đầu tư cá nhân chiếm tỉ trọng áp đảo (80 - 90% giá trị giao dịch), trong khi thị trường vẫn còn hạn chế về minh bạch thông tin. Điều này khiến tác động của mạng xã hội đến giá cổ phiếu, tâm lý và hành vi đầu tư thậm chí còn mạnh hơn so với các thị trường phát triển. Các diễn đàn như F319, FireAnt, Vietstock… trở thành kênh tham chiếu quan trọng nhưng cũng tiềm ẩn nguy cơ lan truyền tin đồn, tạo sóng ngắn hạn và làm gia tăng biến động.

Đóng góp mới của nghiên cứu là không chỉ hệ thống hóa các bằng chứng thực nghiệm trên thế giới, mà còn gợi mở sự khác biệt và tính dễ tổn thương của thị trường Việt Nam. Trên cơ sở đó, bài viết đề xuất một số định hướng chính sách: Giám sát và xử lý tin giả trên mạng xã hội tài chính; khuyến khích doanh nghiệp công bố thông tin chính thống qua mạng xã hội; phát triển công cụ phân tích dữ liệu mạng xã hội cho cơ quan quản lý; và tăng cường giáo dục tài chính cho nhà đầu tư cá nhân.

Trong tương lai, các nghiên cứu có thể đi sâu hơn vào dữ liệu mạng xã hội Việt Nam để đo lường tâm lý và hành vi nhà đầu tư, từ đó, giúp cơ quan quản lý xây dựng hệ thống cảnh báo sớm và hỗ trợ phát triển thị trường chứng khoán minh bạch, hiệu quả và bền vững hơn.

Tài liệu tham khảo:

1. Alex Edmands, Diego Garcia, Oyvind Norli (2007), Sports Sentiment and Stock Returns. The Journal of Finance, Vol. 62, No. 4

2. Bartov Eli, Faurel Lucile and S. Mohanram (2016), Can Twitter Help Predict Firm-Level Earnings and Stock Returns. Rotman School of Management Working Paper No. 2631421, https://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2782236

3. Cassella Stefano, Dim Chukwuma and Karimli Tural (2023), Optimism Shifting. Truy cập ngày 14/02/2025, http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.4557313

4. Chen, H., De, P., Hu, Y., & Hwang, B. (2014), Wisdom of crowds: The value of stock opinions transmitted through social media. The Review of Financial Studies, 27(5), pages 1367 - 1403.

5. Chen, H., De, P., Hu, Y. J., & Hwang, B. H. (2023), Wisdom of the crowd? Information aggregation and rationality in an online financial community. Journal of Financial Economics, 148(1), pages 74 - 99.

6. Chen, Hailiang and Hwang Byoung-Hyoun (2022), Listening In On Investors' Thoughts And Conversations. Journal of Financial Economics, Vol. 145, Issue 2, Part B.

7. Cookson, J. Anthony, Marina Niessner, Christoph Schiller (2024a), Can Social Media Inform Corporate Dicisions? Evidence from Merger Withdrawals. Truy cập ngày 14/02/2025, http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.4059633

8. Cookson, J. Anthony, William Mullins and Marina Niessner (2024b), Social Media and Finance, https://doi.org/10.1093/acrefore/9780190625979.013.957

9. Cookson, J. Anthony and Engelberg, Joseph and Mullins, William (2023), Echo Chambers. The Review of Financial Studies, Vol. 36, Issue 2.

10. Cookson, J. Anthony and Engelberg, Joseph and William Mullins (2020a), Does Partisanship Shape Investor Beliefs? Evidence from the Covid-19 Pandemic. The Review of Asset Pricing Studies, Volume 10, Issue 4.

11. Cookson, J. Anthony and Marina Niessner (2020b), Why Don’t We Agree? Evidence From a Social Network of Investors. The Journal of Finance, Vol. 75, Issue 1.

12. Da, Z., Huang, X., Jin, L.J. (2021), Extrapolative beliefs in the cross-section: What can we learn from the crowds? Journal of Financial Economics. Vol. 40, Issue 01.

13. Dessaint, Olivier and Foucault, Thierry and Frésard, Laurent (2024), Does Alternative Data Improve Financial Forecasting? Journal of Finance, Vol. 79, Issue 3.

14. Edward D. Van Wesep and Waters Brian (2021), The Sky's the Limit: Asset price spirals when margin traders are all in, https://doi.org/10.2139/ssrn.3785637

15. Elizabeth Blankespoor, Hendricks Bradley and Miller Gregory (2017), Perceptions and Price: Evidence from CEO Presentations at IPO Roadshows. Journal of Accounting Research, Vol 55, No. 2.

16. Elizabeth Blankespoor, Gregory S. Miller and Hal D. White (2014), The Role of Dissemination in Market Liquidity: Evidence from Firms' Use of Twitter. Accounting Review, Vol. 89, No. 1, pages 79-112.

17. Khaled Alsababah (2024), Love Me Do: Twitter Likes and Earnings Surprise, https://doi.org/10.1080/15427560.2023.2301070

18. Levy, Hagit and Rossi, Alberto G. and Shalev, Ron and Zur, Emanuel (2023), What's in Investors' Information Set?, https://ssrn.com/abstract=4068922 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.4068922

19. Li, Fulin (2022), Retail Trading and Asset Prices: The Role of Changing Social Dynamics, http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.4236966

20. Liu, Betty and Niessner, Marina and So, Eric C. (2021), Bad News Bearers: The Negative Tilt of the Financial Press, từ https://ssrn.com/abstract=3219831 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.3219831

21. Matteo Beneton, Wiliam Mulins, Marina Niessner, Jan Tozynski (2023), Celebrity Influences: This is not Financial Advice, https://bpb-us-w1.wpmucdn.com/sites.usc.edu/dist/b/1001/files/2023/11/CelebrityInfuencersNiessner-v2.pdf

22. Mkrtchyan Anahit, Sandvik Jason and Zhu Zhiwei (2023), CEO Activism and Firm Value, https://ssrn.com/abstract=3699082 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.3699082

23. Pedersen, Lasse Heje (2022), Game On: Social Networks and Markets. Journal of Financial Economics, Vol. 146, Issue 3.

24. Robert Shiller (1984). Stock Prices and Social Dynamics, https://www.brookings.edu/wp-content/uploads/1984/06/1984b_bpea_shiller_fischer_friedman.pdf

25. SEC (2015). SEC Charges 32 Defendants in Scheme to Trade on Hacked News Releases, https://www.sec.gov/newsroom/press-releases/2015-163

26. Sheng, Jinfei and Sun, Zheng and Wang, Wanyi (2023), Partisan Return Gap: The Polarized Stock Market in the Time of a Pandemic. Management Science. Vol. 70, No. 8

27. Sprenger, T. O., Tumasjan, A., Sandner, P. G., & Welpe, I. M. (2013), Tweets and Trades: The Information Content of Stock Microblogs. European Financial Management, 20(5), pages 926 - 957.

28. Tetlock, Paul C. and Saar-Tsechansky, Maytal and Macskassy, Sofus (2007), More than Words: Quantifying Language to Measure Firms' Fundamentals (May 2007). 9th Annual Texas Finance Festival, https://ssrn.com/abstract=923911 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.923911

29. Thomas Renault (2017), Intraday online investor sentiment and returns patterns in the U.S. stock market. Journal of Banking and Finance, Vol. 84. https://doi.org/10.1016/j.jbankfin.2017.07.002

30. VinaCapital (2024), Vietnam’s Resilient Stock Market. https://vinacapital.com/wp-content/uploads/2024/07/VinaCapital-Insights-Vietnams-Resilient-Stock-Market.pdf?

31. White, Joshua T. and Wilkoff, Sean (2024), The Effect of Celebrity Endorsements on Crypto, https://ssrn.com/abstract=4380845 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.4380845