Việt Nam được xếp nhóm “rủi ro thấp” - lợi thế quan trọng
Quy định về chống phá rừng của Liên minh Châu Âu (EUDR) sẽ được áp dụng từ ngày 30/12/2025 đối với các doanh nghiệp lớn và từ ngày 30/6/2026 đối với các doanh nghiệp nhỏ hơn.
Quy định chống phá rừng áp dụng đối với các mặt hàng như gỗ, ca-cao, cà-phê, đậu nành, dầu cọ, cao su và thịt bò, cùng một số sản phẩm phái sinh như da, chocolate và đồ nội thất.
Gần đây nhất, ngày 22/5/2025, Ủy ban châu Âu công bố phân loại quốc gia theo mức độ rủi ro trong khuôn khổ EUDR. Theo đó, Việt Nam được xếp vào nhóm “rủi ro thấp”, trong khi có bốn quốc gia gồm Belarus, Myanmar, Triều Tiên và Nga thuộc nhóm “rủi ro cao”. Đây là tín hiệu tích cực, phản ánh nỗ lực hợp tác của Việt Nam với EU trong thực thi Hiệp định VPA/FLEGT và các chương trình phát triển bền vững.
Việc được xếp nhóm “rủi ro thấp” đồng nghĩa, hàng hóa Việt Nam sẽ được áp dụng quy trình kiểm soát đơn giản hơn, tạo thuận lợi trong thương mại và xuất khẩu. Song, thách thức đặt ra không nhỏ, bởi EUDR quy định chặt chẽ đối với nhiều mặt hàng chủ lực như gỗ, cà phê, ca cao, đậu nành, dầu cọ, cao su và thịt bò, cùng các sản phẩm phái sinh như da, chocolate, đồ nội thất
Các doanh nghiệp đã chủ động thay đổi, thích ứng với Quy định EUDR. Ảnh: Anh Phương
Ngành gỗ với kim ngạch xuất khẩu khoảng 15 tỷ USD/năm - chịu tác động trực tiếp và mạnh mẽ nhất. Phát biểu tại Hội thảo “Chiến lược đa dạng hóa thị trường: Từ rủi ro đến cơ hội” diễn ra ngày 6/9/2025 tại Thành phố Hồ Chí Minh, ông Huỳnh Lê Đại Thắng, Ủy viên Ban Chấp hành HAWA, nhiều doanh nghiệp đã chủ động chuẩn bị từ hai năm trước, xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc và nâng cấp quy trình sản xuất. Tuy nhiên, vẫn còn không ít đơn vị bỡ ngỡ, chưa nhận thức đầy đủ về tiêu chuẩn khắt khe của EU.
HAWA hiện có hơn 600 hội viên, sau khi sáp nhập, số lượng doanh nghiệp có thể lên đến hàng nghìn, trong đó 90% là doanh nghiệp nhỏ và vừa. Việc đáp ứng yêu cầu EUDR đòi hỏi không chỉ nguồn lực tài chính mà còn cả thay đổi trong tư duy quản trị, từ minh bạch hóa nguồn gốc gỗ đến trách nhiệm xã hội trong kinh doanh.
Không chỉ gỗ, ngành cao su và cà phê cũng đang khẩn trương thích ứng. Tổng công ty Cao su Đồng Nai (Donaruco) đã xây dựng thành công hệ thống truy xuất nguồn gốc DNRC-Traceability, kết hợp bản đồ số DNRC.GIS, trở thành một trong ba đơn vị đầu tiên của Tập đoàn Cao su Việt Nam đáp ứng EUDR.
Dự án sản xuất cà phê bền vững theo hướng giảm phát thải và đáp ứng các quy định EUDR tại Đắk Nông cũ, nay là tỉnh Lâm Đồng. Ảnh: Báo Lâm Đồng
Ở lĩnh vực cà phê, Dự án sản xuất cà phê bền vững theo hướng giảm phát thải và đáp ứng các quy định EUDR tại Đắk Nông cũ do Công ty Cổ phần Intimex Đắk Nông và đối tác tiêu thụ cà phê bền vững JDE Peet’s tài trợ. Công ty Cổ phần TMT Consulting là đơn vị tư vấn và tổ chức thực hiện. Hiện nay, dự án này đang triển khai thu thập GPS, vẽ ranh giới thửa đất, cung cấp nhật ký nông hộ. Dự án này không chỉ giúp nông dân đáp ứng EUDR mà còn xây dựng nền tảng hợp tác xã, dịch vụ nông nghiệp hiện đại, hướng đến chuỗi cung ứng xanh.
Trách nhiệm xã hội - yêu cầu song hành
Tuy nhiên, theo nhiều chuyên gia, doanh nghiệp xuất khẩu trong nước, một thách thức lớn khác là doanh nghiệp không chỉ tuân thủ EUDR, mà còn phải đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế về trách nhiệm xã hội, điển hình là BSCI(Business Social Compliance Initiative)đánh giá trách nhiệm xã hội trong kinh doanh.
Theo ông Thắng, những tập đoàn lớn như IKEA yêu cầu nhà cung cấp phải đạt chuẩn toàn diện, từ môi trường, lao động đến quản trị. Hiện cả nước mới có chưa đến 10 doanh nghiệp đủ điều kiện cung ứng cho IKEA, cho thấy khoảng cách lớn giữa yêu cầu quốc tế và thực trạng doanh nghiệp Việt.
Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết: nếu muốn vươn xa, doanh nghiệp Việt phải đầu tư nâng cấp toàn diện, từ hệ thống sản xuất, quản trị đến văn hóa doanh nghiệp, coi trách nhiệm xã hội không phải là gánh nặng, mà là lợi thế cạnh tranh.
Có thể nói, EUDR vừa là hàng rào kỹ thuật vừa là cơ hội. Nếu doanh nghiệp chậm thích ứng, hàng hóa có thể bị từ chối ngay tại hải quan EU. Nhưng nếu tận dụng tốt, EUDR sẽ trở thành “tấm hộ chiếu xanh”, nâng cao uy tín sản phẩm Việt Nam trên thị trường toàn cầu.
Thực tế, khi Mexico áp thuế cao với hàng nhập khẩu từ quốc gia không có FTA, hàng Việt Nam đã tận dụng CPTPP để gia tăng thị phần. Kịch bản tương tự hoàn toàn có thể lặp lại tại EU: doanh nghiệp tuân thủ EUDR sẽ loại bỏ được nhiều đối thủ cạnh tranh, khẳng định vị thế trong chuỗi cung ứng bền vững.
Để biến thách thức thành cơ hội, cần đồng bộ các giải pháp: Trước hết, doanh nghiệp đẩy mạnh truy xuất nguồn gốc, ứng dụng công nghệ số, liên kết nông dân - hợp tác xã để tạo chuỗi cung ứng minh bạch.
Với Hiệp hội ngành hàng, tăng cường đào tạo, tư vấn, hỗ trợ hội viên đáp ứng EUDR và các tiêu chuẩn quốc tế khác.
Với các Bộ ngành, cơ quan quản lý cần xây dựng khung pháp lý đồng bộ, hỗ trợ tín dụng xanh, khuyến khích đầu tư vào sản xuất sạch, nâng cao năng lực quản lý rừng và bảo vệ môi trường.
Việc EU áp dụng EUDR từ cuối năm 2025 cho thấy xu hướng tất yếu: thương mại quốc tế ngày càng gắn liền với phát triển bền vững. Việt Nam được xếp “rủi ro thấp” là lợi thế, nhưng quan trọng hơn, đây là cơ hội để tái cấu trúc ngành hàng, thúc đẩy chuyển đổi xanh và nâng cao giá trị sản phẩm.
Như lời ông Huỳnh Lê Đại Thắng: “Thị trường không chỉ đặt ra rào cản, mà còn mở ra cơ hội. Nếu biết tận dụng ưu đãi FTA, thích ứng EUDR và chuyển đổi xanh, doanh nghiệp Việt Nam hoàn toàn có thể nâng cao vị thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu”.
Quy định về chống phá rừng của Liên minh châu Âu (EUDR) sẽ được áp dụng từ ngày 30/12/2025 đối với các doanh nghiệp lớn và từ ngày 30/6/2026 đối với các doanh nghiệp nhỏ hơn.
Quy định chống phá rừng áp dụng đối với các mặt hàng như gỗ, ca-cao, cà-phê, đậu nành, dầu cọ, cao su và thịt bò, cùng một số sản phẩm phái sinh như da, chocolate và đồ nội thất.