Đây là đánh giá của Luật sư Nguyễn Thanh Hà - Chủ tịch Công ty Luật SB LAW với Báo Công Thương xoay quanh những tác động của phòng vệ thương mại đối với hàng hóa xuất khẩu Việt Nam và giải pháp ứng phó trong bối cảnh thương mại toàn cầu có nhiều biến động.
Công tác cảnh báo sớm ngày càng đóng vai trò quan trọng đối với doanh nghiệp. Ảnh: TTXVN
Xu hướng chung của thương mại toàn cầu
- Thưa ông, hiện nay nhiều quốc gia ngày càng gia tăng các biện pháp phòng vệ thương mại. Từ góc độ pháp lý, ông đánh giá như thế nào về mức độ rủi ro và những thiệt hại mà doanh nghiệp Việt Nam phải đối diện khi bị khởi xướng điều tra?
Luật sư Nguyễn Thanh Hà: Như chúng ta thấy, số lượng các biện pháp phòng vệ thương mại đối với hàng hóa xuất khẩu Việt Nam đang gia tăng, đến nay là hơn 290 vụ việc. Thực tế, việc gia tăng xuất khẩu từ Việt Nam tất yếu các thị trường sẽ kích hoạt các hàng rào phi thuế quan, hàng rào kỹ thuật và đặc biệt là hàng rào phòng vệ thương mại.
Phòng vệ thương mại là xu hướng chung của thương mại toàn cầu và không thể tránh khỏi. Bởi, khi một thị trường thấy kim ngạch xuất khẩu tăng nhanh, các hiệp hội ngành hàng ở nước sở tại sẽ tìm cách tác động để cơ quan chức năng mở điều tra. Điều này hoàn toàn bình thường trong thương mại quốc tế, vì đó chính là cơ chế cạnh tranh.
Tuy nhiên, đối với doanh nghiệp Việt Nam, khi đối diện với các vụ điều tra phòng vệ thương mại là một thách thức không nhỏ. Do không ít biện pháp được các thị trường áp dụng có xu hướng khắt khe, gây khó khăn cho doanh nghiệp Việt Nam trong việc bảo vệ quyền lợi chính đáng.
Ngoài ra, đối với doanh nghiệp Việt Nam, khi bị điều tra, doanh nghiệp phải ký hợp đồng với luật sư nước ngoài, chi phí tư vấn và xử lý hồ sơ rất lớn, gây áp lực tài chính nặng nề. Nếu may mắn không bị áp dụng thuế thì giữ được lợi thế cạnh tranh, nhưng một khi bị áp thuế, lập tức doanh nghiệp mất đi ưu thế, đối tác sẽ chuyển sang tìm nhà cung cấp khác. Với ngành hàng, đó là rủi ro rất lớn, bởi để xây dựng và duy trì được thị trường là vô cùng khó khăn.
- Để ứng phó với làn sóng phòng vệ thương mại, ngoài nỗ lực tự thân của doanh nghiệp, theo ông công tác cảnh báo sớm của Bộ Công Thương và hệ thống cơ quan Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài đóng vai trò như thế nào?
Luật sư Nguyễn Thanh Hà: Từ thực tiễn tham gia một số vụ việc, tôi thấy công tác cảnh báo sớm cực kỳ quan trọng. Thời gian qua, Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương) đã làm rất tốt công tác này, từ việc phát hiện nguy cơ đến khuyến nghị doanh nghiệp chuẩn bị dữ liệu, điều chỉnh chiến lược kinh doanh.
Khi doanh nghiệp bắt đầu xuất khẩu sang thị trường mới, những cảnh báo về rủi ro pháp lý, về khả năng bị điều tra phòng vệ thương mại hay những vấn đề liên quan đến thương hiệu, hợp đồng phân phối… từ phía cơ quan thương vụ đều giúp doanh nghiệp tránh được nhiều rủi ro đáng tiếc.
Do đó, vai trò của các thương vụ ngày càng quan trọng, Họ chính là “cầu nối” giữa doanh nghiệp Việt Nam và cơ quan quản lý ở nước sở tại, am hiểu pháp luật, tập quán kinh doanh và có thể tư vấn kịp thời.
Trên thực tế, nhiều doanh nghiệp Việt Nam còn mơ hồ về quy định pháp lý ở nước nhập khẩu, dẫn đến bị động khi có vụ việc xảy ra. Nếu cơ quan thương vụ vừa làm tốt xúc tiến thị trường, vừa hỗ trợ doanh nghiệp xử lý tranh chấp thương mại thì hiệu quả bảo vệ lợi ích xuất khẩu sẽ cao hơn rất nhiều.
Luật sư Nguyễn Thanh Hà - Chủ tịch Công ty Luật SB LAW. Ảnh: Quốc Chuyển
Hoàn thiện pháp lý, thúc đẩy công nhận nền kinh tế thị trường
- Trước làn sóng phòng vệ thương mại ngày càng gia tăng, ông có khuyến nghị gì thêm cho cộng đồng doanh nghiệp trong bối cảnh thương mại toàn cầu nhiều biến động?
Luật sư Nguyễn Thanh Hà: Xu thế điều tra phòng vệ thương mại gia tăng, trong khi đó, phần lớn doanh nghiệp Việt Nam quy mô vừa và nhỏ, bộ phận pháp chế hạn chế, ngân sách eo hẹp nên khó đủ nguồn lực để ứng phó khi bị điều tra. Vì vậy, Cục Phòng vệ thương mại, Bộ Công Thương sẽ tiếp tục là đầu mối quan trọng, hỗ trợ pháp lý, kết nối doanh nghiệp với các nguồn lực tư vấn chuyên nghiệp và đại diện cho tiếng nói của Chính phủ trên các diễn đàn quốc tế.
Một yếu tố then chốt khác là thúc đẩy các nước công nhận Việt Nam là nền kinh tế thị trường. Nếu chưa được công nhận nền kinh tế thị trường, khi có vụ điều tra chống bán phá giá hoặc chống lẩn tránh, doanh nghiệp Việt Nam sẽ bị bất lợi rõ rệt. Do đó, việc thúc đẩy công nhận Việt Nam là nền kinh tế thị trường không chỉ là lợi ích về mặt danh nghĩa mà còn là yếu tố quyết định để giảm thiểu rủi ro phòng vệ thương mại, tạo thuận lợi cho hàng hóa Việt Nam vươn xa hơn trên thị trường quốc tế.
Ngoài ra, bên cạnh sự đồng hành của Bộ Công Thương, các thương vụ, doanh nghiệp cần chủ động xây dựng hệ thống dữ liệu sản xuất minh bạch, sẵn sàng cung cấp khi cơ quan điều tra yêu cầu. Minh bạch không chỉ giúp quá trình điều tra diễn ra thuận lợi, mà còn khẳng định uy tín và năng lực cạnh tranh của chính doanh nghiệp.
Như vậy, việc chuẩn bị hồ sơ, tham gia phiên điều trần, phản biện báo cáo sơ bộ hay đề xuất biện pháp khắc phục thiệt hại đều là những hoạt động có tính kỹ thuật và đòi hỏi đội ngũ chuyên môn cao, phối hợp chặt chẽ giữa doanh nghiệp, luật sư và cơ quan quản lý nhà nước.
- Xin cảm ơn ông!
Luật sư Nguyễn Thanh Hà: Toàn cầu hóa nhưng lại gia tăng các rào cản kỹ thuật và pháp lý, do đó việc nâng cao hiểu biết và chủ động ứng phó với phòng vệ thương mại là điều bắt buộc nếu doanh nghiệp muốn duy trì và mở rộng thị trường xuất khẩu.