Bùng nổ 'làn sóng' trái phiếu xanh
Năm 2025 đánh dấu bước ngoặt quan trọng của thị trường tài chính Việt Nam khi dòng vốn xanh không còn là câu chuyện trên giấy tờ mà đã được hiện thực hóa bằng những thương vụ phát hành trái phiếu quy mô lớn. Đi đầu trong xu thế ấy là khối ngân hàng tư nhân với những bước đi đầy táo bạo, cho thấy sự nhanh nhạy trong nắm bắt cơ hội và quyết tâm hội nhập vào sân chơi tài chính bền vững toàn cầu.
Gần đây nhất, Ngân hàng TMCP Hàng Hải Việt Nam (MSB) đã phát hành thành công 680 tỷ đồng trái phiếu bền vững với kỳ hạn 5 năm. Đây là lần đầu tiên MSB phát hành trái phiếu theo Khung Tài chính bền vững (Sustainable Finance Framework - SFF). Điểm đặc biệt của thương vụ này không chỉ ở quy mô vốn mà còn ở ý nghĩa khẳng định một bước chuyển mình của MSB, thành một tổ chức tài chính sẵn sàng đồng hành cùng mục tiêu phát triển bền vững quốc gia. Việc đưa SFF vào thực tiễn cũng cho thấy MSB quyết tâm “xanh hóa” hoạt động tín dụng, biến trách nhiệm xã hội thành lợi thế cạnh tranh.
Theo kế hoạch, nguồn vốn từ trái phiếu bền vững sẽ được phân bổ cho các dự án xanh và xã hội, từ năng lượng sạch, công trình tiết kiệm năng lượng đến lĩnh vực hạ tầng bền vững. Việc phát hành thành công trong bối cảnh thị trường trái phiếu còn khá trầm lắng cũng cho thấy năng lực của MSB trong việc đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế, đồng thời mở ra con đường để ngân hàng tiếp cận dòng vốn từ các nhà đầu tư trong và ngoài nước đang ngày càng ưu tiên tính bền vững.
MSB được xem như “làn gió mới” giữa năm 2025, góp thêm một nốt nhấn vào bản nhạc xanh mà thị trường tài chính Việt Nam đang cất lên. Thương vụ này cũng cho thấy các ngân hàng thương mại cổ phần đã không còn đứng ngoài cuộc chơi mà sẵn sàng bước vào quỹ đạo vốn bền vững.
MSB vừa phát hành thành công 680 tỷ đồng trái phiếu bền vững với kỳ hạn 5 năm. Ảnh: Duy Minh
Trước MSB nửa năm, Ngân hàng TMCP Phát triển Thành phố Hồ Chí Minh (HDBank) là một trong những ngân hàng tiên phong phát hành trái phiếu xanh với quy mô lớn. Ngày 3/1/2025, HDBank đã phát hành thành công 3.000 tỷ đồng trái phiếu xanh với kỳ hạn từ 2 đến 5 năm. Các lô trái phiếu này được xây dựng theo chuẩn mực quốc tế của Hiệp hội Thị trường vốn quốc tế (ICMA) và Hiệp hội Thị trường tín dụng (LMA), đảm bảo yêu cầu chặt chẽ về quản lý vốn, báo cáo sử dụng và giám sát độc lập.
Trước đó, HDBank cũng đã trở thành một trong những ngân hàng đầu tiên của Việt Nam công bố “Khung tài chính bền vững” phù hợp với các tiêu chuẩn của ICMA và LMA, được phát triển với sự hỗ trợ kỹ thuật của Tổ chức Tài chính Quốc tế (IFC), một thành viên của Ngân hàng Thế giới (WB) và nhận được đánh giá “rất tốt” từ tổ chức xếp hạng quốc tế Moody’s.
Chia sẻ với báo giới, ông Phạm Quốc Thanh, Phó chủ tịch HĐQT HDBank từng cho biết: “Việc công bố Khung tài chính bền vững và tiên phong phát hành trái phiếu xanh tại Việt Nam là minh chứng rõ nét cho cam kết của HDBank trong chiến lược phát triển bền vững. Điều này không chỉ tạo động lực thúc đẩy tăng trưởng xanh mà còn huy động nguồn vốn trung và dài hạn từ trái phiếu xanh để hỗ trợ các dự án mang lại lợi ích môi trường, giảm phát thải CO2 và đồng hành cùng Chính phủ trong mục tiêu đạt trung hòa carbon vào năm 2050”.
Tương tự, Ngân hàng TMCP Kỹ thương Việt Nam (Techcombank) cũng không đứng ngoài xu thế. Ngân hàng này đã công bố Khung trái phiếu xanh từ cuối năm 2024, tạo nền tảng pháp lý và kỹ thuật cho hoạt động phát hành trong năm 2025. Ông Prasenjit Chakravarti, Giám đốc Khối chiến lược và chuyển đổi Techcombank cho biết, thị trường tài chính xanh, tín dụng xanh và phát triển bền vững tại Việt Nam hiện thu hút sự quan tâm rất lớn của các đối tác quốc tế và nhiều lô trái phiếu xanh phát hành thành công trên thị trường quốc tế. Trong khi đó, tại thị trường trong nước, mức độ hiểu biết và quan tâm đến trái phiếu xanh chưa cao. Tuy thị trường tài chính xanh ở Việt Nam có bước tiến rõ rệt, nhiều dấu hiệu khởi sắc năm vừa qua nhưng quy mô hiện tại vẫn còn tương đối hạn chế, chưa đủ hấp dẫn nhà đầu tư.
Thời gian tới, “Techcombank sẽ thực hiện các đợt phát hành trái phiếu xanh để tài trợ cho các dự án của khách hàng có cam kết và đóng góp cho sự phát triển bền vững của Việt Nam, đáp ứng tiêu chí quy định về dự án đủ điều kiện trong khung trái phiếu xanh của Techcombank. Hồ sơ khách hàng và các kết quả nhận diện dự án xanh, kết quả sàng lọc và phân loại rủi ro được đánh giá độc lập bởi các chuyên gia có chuyên môn tại khối quản trị rủi ro của ngân hàng”, ông Prasenjit Chakravarti cho hay.
Các ngân hàng tiên phong trong phát hành trái phiếu xanh. Ảnh minh họa
Không chỉ các nhà băng khối tư nhân, các ngân hàng thương mại lớn cũng đã bắt tay triển khai thực tế với những thương vụ phát hành quy mô nghìn tỷ đồng. Điển hình là Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam (Vietcombank) đã phát hành thành công 2.000 tỷ đồng trái phiếu xanh vào tháng 11/2024, đánh dấu lần đầu tiên một ngân hàng thương mại trong nước đưa sản phẩm tài chính này ra thị trường theo đúng nguyên tắc quốc tế ICMA và quy định pháp luật Việt Nam. Tiếp đó, Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) cũng phát hành thành công hơn 3.000 tỷ đồng trái phiếu bền vững trong năm 2024, sau khi từng mở đường với 2.500 tỷ đồng trái phiếu xanh từ năm 2023. Qua hai đợt phát hành với tổng giá trị 5.500 tỷ đồng, BIDV duy trì vị thế là một trong những tổ chức tín dụng phát hành trái phiếu ESG hàng đầu Việt Nam. Có thể thấy, những thương vụ này không chỉ khẳng định vai trò tiên phong của khối ngân hàng lớn trong thực thi tài chính xanh, mà còn cho thấy quyết tâm biến “chuẩn mực khung xanh” thành hành động cụ thể.
Chuẩn mực khung xanh và những thách thức không nhỏ
Chia sẻ tại Hội nghị quốc tế với chủ đề “Khai mở thị trường vốn xanh quốc tế - Thúc đẩy phát triển bền vững và tài chính toàn diện tại Việt Nam” do Ngân hàng TMCP Nam Á (Nam A Bank) tổ chức ngày 5/9, TS. Nguyễn Quốc Hùng, Phó Chủ tịch, Tổng thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam nhấn mạnh, cam kết đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 là một thách thức không nhỏ, song cũng mở ra cơ hội để Việt Nam trở thành điểm đến hấp dẫn của dòng vốn xanh toàn cầu.
Ông cho biết, Chính phủ đã sớm ban hành Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2011 - 2030, tầm nhìn đến 2050, tập trung vào ba trụ cột: giảm phát thải khí nhà kính, thúc đẩy năng lượng sạch và tái tạo; xanh hóa sản xuất; xanh hóa lối sống và tiêu dùng bền vững. Trên cơ sở đó, nhiều cơ chế, chính sách được thiết lập để hình thành hành lang pháp lý cho tăng trưởng xanh. “Đáng chú ý, ngày 4/7/2025, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 21/2025/QĐ-TTg quy định tiêu chí môi trường và xác nhận dự án đầu tư thuộc danh mục phân loại xanh. Đây là bước đi quan trọng trong việc định hình khung chuẩn mực cho dòng vốn xanh tại Việt Nam”, ông khẳng định.
Tuy nhiên, theo TS. Nguyễn Quốc Hùng, để đạt mục tiêu Net Zero vào năm 2050, Việt Nam cần nguồn lực tài chính khổng lồ. Ngân hàng Thế giới (WB) ước tính, con số này tương đương khoảng 6,8% GDP mỗi năm, tức gần 368 tỷ USD cho đến năm 2040. Để giải bài toán vốn, việc thu hút cả nguồn lực trong và ngoài nước, đặc biệt là dòng vốn tư nhân, trở thành điều kiện tiên quyết.
Thực tế cho thấy, tín dụng xanh và trái phiếu xanh ở Việt Nam đã có những bước tiến nhưng vẫn còn khiêm tốn. Từ năm 2017 đến nay, thị trường tín dụng xanh duy trì tốc độ tăng trưởng trên 20%/năm, cao hơn nhiều so với tín dụng chung. Tính đến 30/6/2025, đã có 63 tổ chức tín dụng phát sinh dư nợ xanh, đạt trên 736.000 tỷ đồng, chiếm 4,3% tổng dư nợ toàn nền kinh tế. Trong đó, vốn tập trung chủ yếu vào năng lượng tái tạo và sạch (39%) cùng nông nghiệp xanh (26%).
Song song, hoạt động đánh giá rủi ro môi trường - xã hội trong cấp tín dụng cũng mở rộng. Dư nợ được đánh giá rủi ro đạt 4,72 triệu tỷ đồng, tăng 31% so với cuối năm 2024, riêng phần tín dụng được quản lý theo Thông tư 17 đạt hơn 1,2 triệu tỷ đồng… “Những con số này phản ánh sự quan tâm ngày càng rõ rệt của ngành ngân hàng đối với tiêu chuẩn xanh trong hoạt động cấp vốn”, ông nói.
Ở khía cạnh khác, Tổng thư ký Hiệp hội Ngân hàng cho rằng, trái phiếu xanh đang trở thành công cụ quan trọng để huy động vốn cho các dự án bền vững. Nếu giai đoạn 2021 - 2023 chỉ có 4 đợt phát hành, thì riêng năm 2024 đã ghi nhận 6 đợt với tổng giá trị hơn 10.000 tỷ đồng, gấp gần 4 lần so với năm trước. Trong đó, khối tổ chức tín dụng chiếm tới hơn 80%, tương ứng 8.000 tỷ đồng. Mặc dù vậy, tính đến giữa tháng 4/2025, dư nợ trái phiếu xanh và bền vững mới đạt 30.000 tỷ đồng, chỉ chiếm 2% tổng quy mô trái phiếu doanh nghiệp.
Tỷ trọng dư nợ tín dụng xanh chưa đến 4,5% toàn thị trường, cùng với chỉ 1,16 tỷ USD trái phiếu xanh được phát hành trong 5 năm qua, cho thấy quy mô vốn xanh còn rất nhỏ so với nhu cầu khoảng 20 tỷ USD/năm để thực hiện các mục tiêu chuyển đổi. Ngoài ra, khả năng tiếp cận và huy động vốn quốc tế theo chuẩn ESG của doanh nghiệp trong nước vẫn hạn chế, nhất là về năng lực quản trị và công nghệ.
“Bức tranh ấy đặt ra nhiều yêu cầu cấp thiết là tiếp tục hoàn thiện chính sách, khuyến khích khu vực tư nhân tham gia sâu hơn, đồng thời tận dụng dòng vốn quốc tế để phục vụ mục tiêu xanh. Trong tiến trình này, dữ liệu và công nghệ số được coi là “nguồn tài nguyên mới” để hỗ trợ hiệu quả cho quá trình chuyển đổi, như Nghị quyết 57-NQ/TW đã khẳng định”, TS. Nguyễn Quốc Hùng nhấn mạnh.
Bên cạnh các tổ chức tín dụng trong nước, các tổ chức quốc tế như: Tổ chức Tài chính Quốc tế (IFC) cam kết sẽ đồng hành cùng Việt Nam bằng mô hình kết hợp đầu tư và tư vấn. Theo đó, IFC đã cam kết hơn 2,8 tỷ USD cho khu vực tài chính, trong đó có 400 triệu USD tài trợ cho các dự án xanh. IFC cũng hỗ trợ xây dựng lộ trình ESG, phát triển sản phẩm tài chính mới như trái phiếu xanh, xã hội, bền vững, và nâng cao quản trị rủi ro môi trường - xã hội.