Từ FTA Index đến bài toán nâng cao kim ngạch xuất khẩu Hà Tĩnh

Năng lực tận dụng FTA của địa phương

Trong bối cảnh Việt Nam đã ký kết và thực thi hàng loạt hiệp định thương mại tự do (FTA) với mức độ mở cửa ngày càng sâu rộng, câu hỏi đặt ra không còn là “có FTA hay không”, mà là địa phương tận dụng các FTA đó đến đâu để tạo ra tăng trưởng thực chất cho xuất nhập khẩu.

Theo Bộ Công Thương, đến nay Việt Nam đã đàm phán, ký kết và thực thi 17 Hiệp định thương mại tự do với hơn 60 đối tác, phủ rộng khắp các châu lục. Các FTA không chỉ mở rộng không gian thị trường cho hàng hóa Việt Nam, mà còn góp phần thu hút đầu tư nước ngoài, nâng cao năng lực sản xuất và sức cạnh tranh của doanh nghiệp trong nước, qua đó tạo động lực quan trọng cho tăng trưởng xuất khẩu và phát triển kinh tế.

Trong bối cảnh đó, FTA Index được xây dựng dựa trên khảo sát thực tế doanh nghiệp tại các tỉnh, thành phố, tập trung đánh giá 4 nhóm nội dung cốt lõi: mức độ tiếp cận thông tin về FTA của doanh nghiệp; tình hình tuân thủ các quy định pháp luật nội luật hóa từ cam kết FTA; hiệu quả các chương trình, chính sách hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng FTA; và việc triển khai các cam kết phát triển bền vững tại địa phương. Điểm số được chấm theo thang 40, phản ánh tương đối toàn diện bức tranh thực thi FTA ở từng địa phương.

Kết quả công bố cho thấy, điểm trung bình FTA Index năm 2024 của cả nước đạt 26,2 điểm. Trong đó, tỉnh Cà Mau dẫn đầu với 34,9 điểm, còn Quảng Trị là địa phương có điểm số thấp nhất với 14,49 điểm. Tỉnh Hà Tĩnh xếp thứ 51 trên bảng xếp hạng, đạt 18,71 điểm, thấp hơn mức trung bình chung, phản ánh rõ những khoảng trống trong quá trình triển khai và tận dụng các FTA ở địa phương.

margin: 15px auto;" />

Tuy vậy, FTA Index không đơn thuần là bảng xếp hạng thứ hạng. Theo đánh giá của Bộ Công Thương, kết quả khảo sát cho thấy nhiều tín hiệu tích cực, doanh nghiệp tại các địa phương, trong đó có Hà Tĩnh, đã bước đầu tiếp cận được thông tin về FTA; nhận diện rõ hơn vai trò của các cơ quan đầu mối Trung ương và địa phương trong cung cấp thông tin; các hình thức truyền thông, phổ biến FTA ngày càng đa dạng. Một số doanh nghiệp đã bắt đầu tận dụng ưu đãi thuế quan và thị trường từ các FTA, dù mức độ còn khác nhau theo ngành hàng và hiệp định.

Song song với đó là những tồn tại cần thẳng thắn nhìn nhận. Mức độ quan tâm và đầu tư nguồn lực của doanh nghiệp cho việc tìm hiểu, khai thác FTA vẫn chưa cao; công tác hướng dẫn, phổ biến các văn bản pháp luật thực thi cam kết FTA của cơ quan quản lý địa phương chưa thực sự mở rộng và đi vào chiều sâu trên nhiều lĩnh vực. Đây là những yếu tố trực tiếp ảnh hưởng đến khả năng gia tăng kim ngạch xuất nhập khẩu thông qua kênh FTA tại Hà Tĩnh.

Tạo đột phá xuất nhập khẩu

Phát biểu chỉ đạo tại hội nghị trực tuyến công bố Bộ chỉ số đánh giá kết quả thực hiện các Hiệp định thương mại tự do của các địa phương (Bộ chỉ số FTA Index) ngày 8/4/2025, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính khẳng định FTA Index là công cụ quan trọng giúp các địa phương tự soi chiếu mức độ thực thi và tận dụng các hiệp định thương mại tự do, đồng thời phản ánh hiệu quả phối hợp giữa Trung ương và địa phương trong hỗ trợ doanh nghiệp hội nhập.

Thủ tướng nhấn mạnh, Việt Nam xác định hội nhập quốc tế, đối ngoại là nhiệm vụ thường xuyên, trọng yếu và là động lực quan trọng để đưa đất nước bước vào kỷ nguyên phát triển mới. Trên tinh thần đó, Chính phủ sẽ tiếp tục đẩy mạnh các giải pháp nhằm tận dụng tối đa lợi ích từ các FTA đã ký kết, nâng cao chất lượng thực thi cam kết quốc tế, mở rộng thị trường xuất khẩu, đồng thời đa dạng hóa thị trường, sản phẩm và chuỗi cung ứng.

Đối với Hà Tĩnh, kết quả FTA Index năm 2024 vừa là áp lực, vừa là cơ hội để tỉnh nhìn nhận lại cách thức triển khai FTA trong giai đoạn tới. Trong năm 2025 và các năm tiếp theo, việc nâng cao kim ngạch xuất nhập khẩu gắn với tận dụng FTA cần được xác định là một trong những trọng tâm điều hành kinh tế đối ngoại của địa phương.

Trước hết, Hà Tĩnh cần tập trung nâng cao hiệu quả cung cấp và tiếp cận thông tin FTA cho doanh nghiệp. Không chỉ dừng lại ở phổ biến chính sách, việc hỗ trợ phải đi vào hướng dẫn cụ thể theo từng ngành hàng, từng thị trường, từng hiệp định, giúp doanh nghiệp hiểu rõ điều kiện hưởng ưu đãi, quy tắc xuất xứ, tiêu chuẩn kỹ thuật và các yêu cầu phát triển bền vững.

Cùng với đó, việc tổ chức hướng dẫn thực thi các văn bản pháp luật nội luật hóa từ cam kết FTA cần được mở rộng về phạm vi và chiều sâu, gắn với thực tiễn sản xuất - kinh doanh của doanh nghiệp trên địa bàn. Đây là nền tảng để doanh nghiệp Hà Tĩnh có thể tự tin tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng và mạng lưới thương mại toàn cầu.

Thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Hà Tĩnh cũng cần đẩy mạnh cải cách hành chính, phân cấp, phân quyền mạnh mẽ, phấn đấu giảm tối thiểu 30% chi phí, thời gian và thủ tục hành chính liên quan đến hoạt động sản xuất, xuất nhập khẩu. Môi trường kinh doanh thông thoáng, minh bạch sẽ là điều kiện then chốt để thu hút đầu tư và thúc đẩy xuất khẩu.

Song song với cải cách thể chế, tỉnh cần cơ cấu lại sản xuất và quy hoạch vùng nguyên liệu theo hướng phù hợp với yêu cầu của các thị trường FTA. Việc nâng cao chất lượng sản phẩm, đổi mới mẫu mã, bao bì, tuân thủ tiêu chuẩn kỹ thuật và phát triển bền vững không chỉ giúp hàng hóa Hà Tĩnh đáp ứng yêu cầu xuất khẩu, mà còn góp phần gia tăng giá trị và sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Ứng dụng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong sản xuất, logistics và xúc tiến thương mại cũng là giải pháp quan trọng để giảm chi phí đầu vào, nâng cao hiệu quả xuất nhập khẩu. Đồng thời, tỉnh cần tăng cường bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, chống buôn lậu và gian lận thương mại, tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh cho doanh nghiệp.

Từ thước đo FTA Index đến mục tiêu nâng cao kim ngạch xuất nhập khẩu là một chặng đường đòi hỏi quyết tâm và cách làm bài bản. Với việc xác định rõ những điểm nghẽn và triển khai đồng bộ các giải pháp tận dụng FTA, Hà Tĩnh có cơ sở để từng bước cải thiện vị trí trên bảng xếp hạng FTA Index, đồng thời chuyển hóa hội nhập thành động lực tăng trưởng thực chất cho kinh tế địa phương trong giai đoạn tới.

Bộ chỉ số FTA Index 2024 được xây dựng theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ và là kết quả nỗ lực phối hợp chặt chẽ, hiệu quả giữa Bộ Công Thương với các bộ, ngành, địa phương, các hiệp hội ngành hàng và doanh nghiệp với mục đích nâng cao hơn nữa hiệu quả thực thi các FTA của Việt Nam. Qua đó, góp phần thực hiện thắng lợi mục tiêu về tăng trưởng kinh tế, đầu tư và thương mại của Đảng, Nhà nước, Chính phủ Việt Nam.