Làm gì để vượt rào cản phòng vệ thương mại trong Hiệp định RCEP?

Sáng 19/12, tại TP. Đà Nẵng, Cục Phòng vệ Thương mại (Bộ Công Thương) phối hợp với Văn phòng Bộ Công Thương tại khu vực miền Trung - miền Nam tổ chức hội thảo “Hướng dẫn doanh nghiệp vượt rào cản phòng vệ thương mại trong bối cảnh thực thi Hiệp định RCEP”.

margin: 15px auto;" />

Đã có 298 vụ phòng vệ thương mại điều tra đối với hàng hóa Việt Nam

Phát biểu khai mạc Hội thảo, ông Võ Hồng Sơn, Trưởng Đại diện Văn phòng đại diện Bộ Công Thương tại khu vực miền Trung - miền Nam cho biết, Việt Nam đã ký kết, thực thi và đang đàm phán 20 FTA. Trong đó, Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) là Hiệp định thương mại lớn nhất thế giới hiện nay, góp phần tích cực mở rộng cánh cửa thị trường hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam sang các nước.

Việc mở rộng xuất khẩu mang đến cơ hội lớn cho doanh nghiệp, nhưng cũng đi kèm những khó khăn, thách thức.

Các quốc gia ngày càng có xu hướng áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại trước các quy tắc toàn cầu mới về thuế để bảo vệ ngành sản xuất trong nước. Các cuộc điều tra về phòng vệ thương mại không chỉ gia tăng về số lượng mà còn trở nên phức tạp hơn khi các quốc gia điều tra đưa ra nhiều quy định nghiêm ngặt hơn như yêu cầu cung cấp thông tin rất chi tiết, hạn chế thời gian trả lời bản câu hỏi, mở rộng điều tra nhiều đối tượng cũng như đẩy mạnh áp dụng các quy định pháp luật mới nhằm tăng mức thuế có thể áp dụng.

Theo thống kê của Cục Phòng vệ thương mại, tính đến hết tháng 11 năm 2025, đã có 298 vụ việc phòng vệ thương mại do nước ngoài khởi xướng điều tra đối với hàng hoá xuất khẩu của Việt Nam, tập trung vào các mặt hàng xuất khẩu quan trọng như sắt thép, nhôm, thuỷ sản, gỗ, sợi, dệt may, nhựa, hóa chất, điện tử..., trong đó Hoa Kỳ là thị trường có xu hướng điều tra phòng vệ thương mại nhiều nhất đối với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam với 77 vụ việc (chiếm 26% tổng số vụ việc).

“Với những số liệu vừa nêu, có thể thấy rằng, phòng vệ thương mại không chỉ là lựa chọn trong hội nhập quốc tế mà đã trở thành yêu cầu sống còn đối với hoạt động xuất khẩu của doanh nghiệp trong bối cảnh mới. Trước các yêu cầu và rào cản thị trường đối với hàng hóa nhập khẩu ngày càng khắt khe, buộc các doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam phải hiểu “luật chơi” để thích nghi nhanh chóng nếu muốn duy trì và mở rộng thị trường”, ông Võ Hồng Sơn cho biết. Hội thảo: “Hướng dẫn doanh nghiệp vượt rào cản phòng vệ thương mại trong bối cảnh thực thi Hiệp định RCEP” là dịp để kết nối, chia sẻ thông tin cũng như kinh nghiệm thực tiễn giữa doanh nghiệp - chuyên gia - cơ quan nhà nước nhằm cùng nhau xây dựng năng lực phòng vệ thương mại chủ động, hiệu quả, thích ứng với bối cảnh mới.

Nắm bắt thông tin, tuân thủ các quy định 

Thông tin tại hội thảo, bà Nguyễn Anh Thơ, Đại diện Phòng Xử lý phòng vệ thương mại nước ngoài, Cục Phòng vệ thương mại cho biết, năm 2025 chứng kiến sự gia tăng đáng kể các vụ điều tra phòng vệ thương mại trên toàn cầu. Thời gian tới, tần suất điều tra phòng vệ thương mại sẽ tiếp tục tăng, chủ yếu là chống bán phá giá. Các quốc gia sẽ tiếp tục sửa đổi thêm các quy định về phòng vệ thương mại theo hướng bảo hộ và khó dự đoán hơn; cải cách pháp lý và thực thi mạnh mẽ hơn và các vụ điều tra sẽ ngày càng khắt khe, phức tạp hơn.

Trong khu vực RCEP đang chứng kiến sự gia tăng đáng kể các vụ điều tra phòng vệ thương mại. Các quốc gia thành viên ngày càng tăng cường sử dụng các công cụ như chống bán phá giá chống trợ cấp và đặc biệt là chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại.

Theo chuyên gia Cục Phòng vệ thương mại, phạm vi sản phẩm bị điều tra ngày càng mở rộng không chỉ ở các mặt hàng xuất khẩu chủ lực mà còn ở những sản phẩm có giá trị và khối lượng nhỏ hơn. Những mặt hàng thường xuyên bị điều tra như: Thép, nhôm, hóa chất, sản phẩm gỗ, năng lượng tái tạo (tấm pin mặt trời), và nông sản (tỏi, hành, đường).

Ngoài ra, trong khu vực RCEP còn có xu hướng vụ điều tra chống lẩn tránh (anti-circumvention); các vụ điều tra sẽ có khắt khe hơn…

Trong bối cảnh này, đặt ra cả thách thức và cơ hội cho doanh nghiệp Việt Nam. Để phát triển bền vững trong môi trường cạnh tranh mới, chuyên gia Cục Phòng vệ thương mại khuyến nghị các doanh nghiệp cần chủ động thích ứng, không ngừng nâng cao năng lực cạnh tranh thông qua đổi mới công nghệ, cải thiện chất lượng sản phẩm và tối ưu hóa quy trình sản xuất. Có chiến lược linh hoạt, tầm nhìn dài hạn và khả năng ứng phó nhanh nhạy để biến thách thức thành động lực phát triển.

Đặc biệt, các doanh nghiệp cần phối hợp chặt chẽ với các cơ quan quản lý nhà nước để nắm bắt thông tin, tuân thủ các quy định và tìm kiếm sự hỗ trợ. Đây là yếu tố then chốt để vượt rào cản phòng vệ thương mại và tham gia sâu chơi vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, 11 tháng năm 2025, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hóa đạt 839,7 tỷ USD, cao hơn 17,2% so với cùng kỳ năm trước. Đây là mức cao nhất từ trước đến nay và đánh dấu lần đầu tiên Việt Nam vượt mốc 800 tỷ USD. Trong đó, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa đạt 430,14 tỷ USD, tăng 16,1%; nhập khẩu đạt 409,6 tỷ USD, tăng 18,4% so với cùng kỳ năm trước. Cán cân thương mại hàng hóa xuất siêu hơn 20,5 tỷ USD. Hoa Kỳ tiếp tục là thị trường xuất khẩu hàng đầu của Việt Nam với 138,6 tỷ USD, trong khi Trung Quốc là đối tác nhập khẩu lớn nhất với 167,5 tỷ USD. Đáng chú ý, có 36 mặt hàng đạt kim ngạch trên 1 tỷ USD (chiếm 94,1%), đặc biệt, 8 mặt hàng xuất khẩu trên 10 tỷ USD (chiếm 70,3%), đánh dấu sự tăng trưởng xuất khẩu của hàng Việt trên thị trường thế giới, bất chấp những biến động về chính sách nhập khẩu toàn cầu.