Từ tháng 12/2025, thị trường dầu thô tại Ấn Độ là quốc gia nhập khẩu dầu lớn thứ ba thế giới đang bước vào giai đoạn chuyển dịch đáng kể. Các nhà máy lọc dầu nước này đã hạn chế mạnh tay việc mua dầu Nga, sau khi Anh, EU và Mỹ đồng loạt mở rộng danh sách trừng phạt, đưa hai tập đoàn lớn của Nga là Rosneft và Lukoil vào phạm vi kiểm soát.

Việc thắt chặt trừng phạt khiến chuỗi giao dịch dầu Nga gặp hàng loạt rủi ro như thanh toán quốc tế khó khăn hơn; Hoạt động vận tải bị giám sát kỹ lưỡng; Việc mua bán tiềm ẩn nguy cơ vi phạm lệnh cấm của phương Tây.

Trong bối cảnh này, nhiều doanh nghiệp lọc dầu tại Ấn Độ và Trung Quốc là những khách hàng lớn nhất của dầu Nga, buộc phải giảm giao dịch để tránh rủi ro pháp lý. Đây là sự thay đổi lớn nếu nhìn lại hai năm trước, khi Nga từng chiếm tới 40% lượng dầu nhập khẩu của Ấn Độ nhờ chính sách chiết khấu sâu.

Saudi Arabia và Iraq "tranh thủ thời cơ"

Khi Ấn Độ giảm mua dầu Nga, Saudi Arabia và Iraq lập tức lấp đầy khoảng trống. Ba nguồn tin trong ngành lọc dầu Ấn Độ cho biết, trong tháng 12, hai quốc gia Trung Đông này đã phân bổ đủ toàn bộ khối lượng theo hợp đồng dài hạn cho Ấn Độ là điều hiếm thấy trong bối cảnh tăng trưởng nhu cầu mạnh mẽ.

Không dừng lại ở đó, họ còn chào bán thêm lượng dầu tùy chọn, nhằm đáp ứng nhu cầu mua tăng cao. Một số doanh nghiệp lọc dầu cho biết Iraq thậm chí đã nâng khối lượng giao hàng so với tháng trước. Điều này cho thấy các thành viên OPEC đang chủ động tận dụng cơ hội để đẩy mạnh thị phần tại thị trường Nam Á.

Bên cạnh hai nhà cung cấp lớn nhất, Kuwait Petroleum cũng tăng nguồn cung trong tháng 11 và 12 để đáp ứng nhu cầu nhập khẩu ngày càng mạnh của Ấn Độ.

Một nguồn tin ngành dầu khí cho hay: "Nguồn hàng từ Trung Đông đang rất dồi dào. Saudi Aramco và SOMO hạ giá bán chính thức (OSP) gần đây đã khiến dầu của họ cạnh tranh hơn nhiều so với dầu Nga."

Nhờ giá hấp dẫn và ít rủi ro hơn, dầu Trung Đông đang chiếm gần toàn bộ thị phần nhập khẩu dầu thô của Ấn Độ trong tháng 12, thay thế vị trí mà Nga từng nắm giữ.

Ấn Độ đa dạng hóa nguồn cung năng lượng

Sự thay đổi chính sách mua dầu của Ấn Độ không chỉ mang tính tạm thời mà phản ánh một chiến lược dài hạn hơn. Sau các lệnh trừng phạt mới, chính phủ New Delhi đã thúc đẩy các doanh nghiệp lọc dầu nhằm tăng nhập khẩu từ Trung Đông và tìm kiếm hợp đồng giao ngay từ Mỹ, mở rộng nguồn cung từ Nam Mỹ và châu Phi.

Mục tiêu là đa dạng hóa nguồn cung, giảm rủi ro phụ thuộc vào bất kỳ thị trường nào, đặc biệt là thị trường đang chịu nhiều biến động như Nga.

Các nhà phân tích cho rằng, thị trường dầu Ấn Độ sẽ tiếp tục duy trì sự phụ thuộc lớn vào Trung Đông trong ít nhất 6 tháng tới, cho đến khi các lệnh trừng phạt được làm rõ hoặc có điều chỉnh mới.

Không chỉ Ấn Độ, các doanh nghiệp Trung Quốc cũng đang tỏ ra thận trọng với dầu Nga. Theo nguồn tin, Yanchang Petroleum – một trong những nhà máy lọc dầu lớn nhất tại nội địa Trung Quốc, công suất khoảng 348.000 thùng/ngày đã tạm dừng mua dầu Nga trong phiên đấu thầu mới nhất cho các lô hàng giao từ tháng 12/2025 đến giữa tháng 2/2026.

Yanchang vốn là khách hàng đều đặn, mỗi tháng nhập một lô dầu ESPO hoặc Sokol từ vùng Viễn Đông. Tuy nhiên, lần này họ đã quyết định “đứng ngoài” do lo ngại tác động từ trừng phạt phương Tây; rủi ro giao dịch với ngân hàng và bảo hiểm cùng với chính sách quản lý nhập khẩu được siết chặt hơn.

Quyết định này cho thấy tâm lý thận trọng lan rộng tại châu Á, nơi nhu cầu năng lượng lớn nhưng phải cân bằng giữa lợi ích kinh tế và rủi ro địa chính trị. Việc Ấn Độ và Trung Quốc là hai trong số những khách hàng lớn nhất của dầu Nga đồng loạt giảm nhập khẩu sẽ làm thay đổi dòng chảy dầu thô toàn cầu trong thời gian tới.

Các chuyên gia nhận định: Dầu Nga buộc phải tăng chiết khấu sâu hơn để giữ khách; Mỹ có cơ hội mở rộng xuất khẩu dầu nhẹ sang thị trường giao ngay, thị trường dầu toàn cầu sẽ phân hóa mạnh theo rủi ro trừng phạt.

Một chuyên gia dầu khí nhận định: “Từ tháng 12 trở đi, Ấn Độ gần như không còn phụ thuộc dầu Nga. Thị phần sẽ thuộc về Saudi Arabia và Iraq, ít nhất trong vài quý tới.”