Xây dựng Trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam: Quyết sách lớn, chuẩn bị toàn diện

29/11/2025 - 07:299 phút đọc

Quyết sách lớn, cơ sở chính trị, pháp lý rõ ràng

Phát biểu khai mạc Tọa đàm Khung pháp lý về Trung tâm Tài chính quốc tế tại Việt Nam ngày 3/10 do Bộ Tư pháp tổ chức, Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tịnh nhấn mạnh, trung tâm tài chính quốc tế (TTTCQT) được thành lập và vận hành là một quyết sách lớn của Đảng, Nhà nước, đặc biệt trong điều kiện chúng ta cần tạo không gian mới, thu hút nguồn lực để phát triển kinh tế - xã hội; tạo nền tảng cho việc thực hiện được 2 mục tiêu 100 năm cũng như yêu cầu của kỷ nguyên mới - kỷ nguyên phát triển thịnh vượng của dân tộc Việt Nam.

Theo Thứ trưởng, đến nay, cơ sở chính trị, pháp lý đã rất rõ. Bộ Chính trị đã có Kết luận số 47-TB/TW liên quan đến việc xây dựng TTTC khu vực và quốc tế tại Việt Nam. Dưới sự tham mưu kịp thời của Chính phủ, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 222/2025/QH15 về TTTCQT tại Việt Nam.

“Nghị quyết là khuôn khổ chung, còn những quy định cụ thể để tạo khung khổ pháp lý cho TTTCQT do Chính phủ quy định. Thực hiện chủ trương thay đổi căn bản tư duy xây dựng pháp luật, vấn đề hết sức mới, đòi hỏi yêu cầu cao về chất lượng pháp lý này, Chính phủ được Quốc hội ủy quyền lập pháp”, Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tịnh nêu rõ.

Bà Đào Thanh Hương, Phó Cục trưởng Cục Đầu tư nước ngoài, Bộ Tài chính cho biết, Bộ Tài chính được giao chủ trì soạn thảo 2 Nghị định là Nghị định về thành lập TTTCQT Việt Nam và Nghị định hướng dẫn về chính sách tài chính trong TTTCQT tại Việt Nam (thuế, ưu đãi, chứng khoán, bảo hiểm, thị trường vốn, thành viên TTTCQT, kế toán, tài chính...).

Về thành lập TTTCQT Việt Nam, Nghị quyết số 222/2025/QH15 đã nêu rõ là thành lập TTTCQT Việt Nam tại 2 thành phố. Đây là mô hình đặc biệt, chưa từng có, không thể học ở đâu cả vì không nước nào có mô hình 1 TTTCQT tại 2 địa điểm như Việt Nam nên việc thành lập TTTCQT thực sự là đúng tinh thần vừa làm, vừa trao đổi vừa tìm cách vận dụng cho phù hợp. Vì vậy, trong xây dựng dự thảo Nghị định về thành lập TTTCQT Việt Nam, Bộ Tài chính đã phối hợp rất chặt chẽ với 2 thành phố do TTTCQT đặt trên địa bàn của 2 thành phố, liên quan đến tổng thể phát triển của 2 thành phố.

Sau quá trình trao đổi, làm việc với 2 thành phố, dự thảo Nghị định được Bộ Tư pháp thẩm định. Theo đó, Bộ Tư pháp đề nghị phải làm rất rõ số lượng và địa vị pháp lý của cơ quan điều hành và cơ quan giám sát TTTCQT.

Trong dự thảo, hiện Bộ Tài chính đề xuất có 2 cơ quan điều hành, 2 cơ quan giám sát. Bộ Tài chính cho rằng, việc quy định 2 cơ quan điều hành, 2 cơ quan giám sát tại 2 địa phương để bảo đảm tính độc lập, chủ động của 2 địa phương trong quá trình phát triển và vai trò của Chính phủ sẽ là định hướng phát triển của trung tâm tại 2 địa phương để đảm bảo không có sự cạnh tranh lẫn nhau (1 điểm là các lĩnh vực truyền thống, 1 điểm là các lĩnh vực mới nổi). Nếu chỉ có 1 cơ quan điều hành, 1 cơ quan giám sát thì sẽ khó cho điều hành, giám sát bởi hoạt động tài chính diễn ra thường xuyên, liên tục; còn các hoạt động giám sát chuyên ngành sẽ do các cơ quan Trung ương khác thực hiện theo chức năng, nhiệm vụ được giao.

Đối với chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan điều hành, cơ quan giám sát, Bộ Tài chính đề xuất sẽ giao tất cả cho 2 cơ quan này tại 2 địa phương, theo tinh thần phân cấp, phân quyền mạnh mẽ. Nhưng sẽ có hệ thống thông tin và sự phối hợp giữa 2 địa phương để đảm bảo thành viên đăng ký tại TP. Hồ Chí Minh hay Đà Nẵng đều là thành viên của TTTCQT Việt Nam…

Hoàn thiện khung pháp lý, lựa chọn mô hình phù hợp bối cảnh

Môi trường pháp lý minh bạch, ổn định, dễ dự đoán, gắn kết với thông lệ quốc tế và đủ linh hoạt để thích ứng với sự thay đổi của công nghệ tài chính toàn cầu là yếu tố quan trọng để đảm bảo sự thành công của một TTTCQT.

Chia sẻ tại toạ đàm, TS. Nguyễn Văn Cương, Viện trưởng Viện Chiến lược và Khoa học pháp lý, Bộ Tư pháp khuyến nghị, cần chọn mô hình khung pháp lý phù hợp với bối cảnh.

Theo TS. Cương, TTTCQT là một khu vực (thường tập trung ở một thành phố hoặc đặc khu) nơi hội tụ các dịch vụ tài chính toàn cầu, như ngân hàng, bảo hiểm, thị trường vốn, quản lý quỹ, tài chính phái sinh, tài sản số, fintech, trọng tài thương mại quốc tế…

TTTCQT đóng vai trò như “điểm trung chuyển” của dòng vốn, công nghệ tài chính và nhân lực chất lượng cao, có sức lan tỏa vượt phạm vi quốc gia.

“Một TTTCQT chỉ thành công khi có khung pháp lý minh bạch, ổn định, có khả năng dự báo và thân thiện với nhà đầu tư quốc tế. Khung pháp lý này phải đáp ứng được những yêu cầu cơ bản như bảo đảm niềm tin pháp lý (legal certainty) cho doanh nghiệp và nhà đầu tư toàn cầu; tạo môi trường cạnh tranh công bằng và cơ chế giải quyết tranh chấp độc lập, đáng tin cậy; linh hoạt, thích ứng nhanh với đổi mới công nghệ (fintech, tài sản số, trí tuệ nhân tạo); kết nối quốc tế thông qua tương thích chuẩn mực toàn cầu (FATF, IOSCO, Basel, IAIS…)”, TS. Nguyễn Văn Cương nhấn mạnh về khung pháp lý của TTTCQT.

Cũng theo TS. Nguyễn Văn Cương, để thiết kế khung pháp lý có chất lượng cho TTTCQT, việc thiết kế này phải tuân theo những nguyên tắc nhất định.

“Khung pháp lý cho TTTCQT có thể được thiết kế theo hướng có sự tách biệt hợp lý với hệ thống pháp luật quốc gia. Trong khung pháp lý của TTTCQT thường đi kèm với việc thiết kế tòa án hoặc cơ quan tài phán có tính liêm chính cao nhất có thể…”, TS. Nguyễn Văn Cương cho hay.

Phân tích một số kinh nghiệm quốc tế tiêu biểu từ TTTCQT Dubai (UAE) và TTTCQT Astana, Kazakhstan, TS. Nguyễn Văn Cương khẳng định, khung pháp lý là linh hồn TTTCQT.

“Một TTTCQT thành công không chỉ cần tòa nhà chọc trời và ưu đãi thuế, mà quan trọng hơn là một môi trường pháp lý minh bạch, ổn định, dễ dự đoán, gắn kết với thông lệ quốc tế, và đủ linh hoạt để thích ứng với sự thay đổi của công nghệ tài chính toàn cầu”, ông Nguyễn Văn Cương nói.

Gợi ý cho việc xây dựng khung pháp lý cho TTTCQT tại Việt Nam, TS. Nguyễn Văn Cương cho rằng, cần chọn mô hình khung pháp lý phù hợp với bối cảnh. Theo đó, mô hình “đặc khu pháp lý common law” có thể là mô hình cần tính tới nhưng phù hợp với quốc gia pháp luật thành văn để tạo môi trường thân thiện quốc tế. Đi kèm với đó là việc thiết lập cơ quan quản lý một cửa, minh bạch, chuyên nghiệp, có thẩm quyền đầy đủ cùng cơ chế giải quyết tranh chấp tin cậy, sử dụng ngôn ngữ quốc tế phổ biến (tiếng Anh), trọng tài quốc tế. Cần tập trung xây dựng thương hiệu niềm tin pháp lý - vì TTTCQT cạnh tranh chủ yếu bằng uy tín pháp luật và năng lực thể chế, không chỉ bằng ưu đãi thuế.

Cũng nhấn mạnh đến yêu cầu về khung pháp lý cho TTTCQT, PGS,TS. Đinh Dũng Sỹ, nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp luật, Văn phòng Chính phủ, Trọng tài viên Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC) nhận định: “Khung pháp lý đó phải đặc biệt và vượt trội so với cả trong nước và các TTTCQT của các nước hiện có để thu hút đầu tư. Để xây dựng được khung pháp lý đáp ứng yêu cầu này, phải chắt lọc và học tập kinh nghiệm từ các nước.”

Gợi mở một số nội dung, PGS,TS. Đinh Dũng Sỹ nhấn mạnh yêu cầu chính sách thuế phải thống nhất, có chính sách ưu đãi về thuế thu nhập cá nhân. Các nhà đầu tư quan trọng nhất là thủ tục, quy trình nên các thủ tục như gia nhập thị trường, đất đai… phải đơn giản, thuận tiện, cơ bản là sử dụng thủ tục đăng ký, còn các cơ quan quản lý sẽ thực hiện việc giám sát, kiểm tra, xử lý. Cơ chế giải quyết tranh chấp cũng phải có đặc thù, từ thủ tục đến thẩm quyền, thẩm phán, thi hành án mới có thể

Tích cực chuẩn bị nguồn lực, hạ tầng

Song song với quá trình hoàn thiện khung pháp lý, hai địa phương được lựa chọn đặt TTTCQT là TP. Hồ Chí Minh và Đà Nẵng đang gấp rút chuẩn bị cơ sở vật chất, quỹ đất, cũng như kêu gọi các nhà đầu tư chiến lược. Những bước chuẩn bị này nhằm đảm bảo TTTCQT có thể nhanh chóng đi vào vận hành thực tế, đáp ứng kỳ vọng trở thành điểm đến của các dòng vốn quốc tế.

Chia sẻ tại toạ đàm, ông Hồ Kỳ Minh, Phó Chủ tịch Thường trực UBND TP. Đà Nẵng cho biết, TP. Đà Nẵng đang tích cực chuẩn bị cơ sở vật chất, quỹ đất để sau khi các Nghị định liên quan đến việc thành lập các TTTCQT có hiệu lực thì chúng tôi sẽ tìm kiếm các nhà đầu tư chiến lược để đầu tư hạ tầng TTTCQT. Trước mắt, chúng tôi đã thống nhất sử dụng một tòa nhà khoảng 20 tầng tại Khu công viên phần mềm số 2 của thành phố để làm TTTCQT. Ngay sau các Nghị định được ban hành, thành phố sẽ đưa tòa nhà này đi vào hoạt động.

Khi chúng ta chưa có nguồn thu thì thành phố sẽ báo cáo cấp có thẩm quyền để hỗ trợ cả về cơ sở vật chất, cả về chi phí hoạt động cho cơ quan giám sát, Trung tâm trọng tài quốc tế, toà chuyên biệt để triển khai đồng bộ.

Bên cạnh đó, thành phố cũng đang triển khai những hoạt động liên quan đến chức năng, nhiệm vụ chính của TTTCQT tại TP. Đà Nẵng sau này như tài chính xanh, tài chính số, tài chính hỗ trợ cho đổi mới sáng tạo, khoa học, công nghệ.

Về các vấn đề như quy chế hoạt động, các vấn đề về mặt thực thi… thành phố sẽ tiếp tục tổ chức các hội thảo, tọa đàm tiếp theo để tiếp thu các ý kiến góp ý, đảm bảo rằng khi TTTCQT Việt Nam tại TP. Hồ Chí Minh và tại Đà Nẵng hoạt động sẽ có tính thực thi cao, thu hút được các doanh nghiệp, các nhà đầu tư tin tưởng đến đầu tư, hoạt động và có khung pháp lý rõ ràng, minh bạch để bảo vệ lợi ích của nhà đầu tư.

PGS,TS. Nguyễn Hữu Huân – Thành viên tổ công tác tham mưu xây dựng và phát triển TTTCQT tại TP. Hồ Chí Minh cho biết, về công tác chuẩn bị, TP. Hồ Chí Minh đã quy hoạch không gian hơn 800ha để xây dựng TTTCQT tại thành phố, trong đó khu lõi rộng 9,2ha đặt ở Thủ Thiêm.

Hiện nay, nhiều tập đoàn tài chính quốc tế trên thế giới đã đặt vấn đề đầu tư nguồn vốn, hạ tầng vào khu lõi này, với tổng vốn đầu tư cam kết là hơn 7 tỷ USD và đang có rất nhiều tập đoàn tài chính lớn tiếp tục đăng ký tham gia.

Về định hướng phát triển của TP. Hồ Chí Minh cho TTTCQT, thành phố định hướng TTTCQT tại đây là trung tâm về công nghệ, tài chính toàn diện, có đầy đủ những dịch vụ tài chính, kể cả truyền thống lẫn hiện đại để tạo ra sự khác biệt so với các TTTCQT truyền thống hiện tại trên thế giới và khu vực.

“TP. Hồ Chí Minh đang được xếp hạng 95/119 TTTCQT được xếp hạng trên thế giới. Đây là lần đầu tiên TP. Hồ Chí Minh vượt qua Bangkok, Thái Lan. Hiện nay, trong khu vực Đông Nam Á, chúng ta chỉ đứng sau Singapore, Kuala Lumpur của Malaysia và Jakarta của Indonesia nhưng thứ hạng của chúng ta với Jakarta rất gần. Do đó, chúng tôi rất tin tưởng rằng sau khi chúng ta thành lập TTTCQT tại TP. Hồ Chí Minh thì thứ hạng sẽ vượt Jakarta trong thời gian rất ngắn”, PGS,TS. Nguyễn Hữu Huân nhấn mạnh. Việc xếp hạng dựa trên 5 trụ cột và 145 tiêu chí, TP. Hồ Chí Minh đã nghiên cứu về 5 trụ cột và 145 tiêu chí này để có lộ trình phát triển và tăng hạng trong thời gian tới.

Bên cạnh đó, TP. Hồ Chí Minh cũng chủ động liên hệ, hợp tác với những tập đoàn lớn trên thế giới các tập đoàn tài chính lớn, họ cũng đã cam kết hỗ trợ cho chúng ta để xây dựng những sàn giao dịch hiện đại.

Nhìn chung, về công tác chuẩn bị, TP. Hồ Chí Minh đang chuẩn bị cho việc ký biên bản ghi nhớ với những đối tác này và khi thành lập TTTCQT xong thì sẽ tiến hành triển khai thực tế để theo kế hoạch, chúng ta sẽ vận hành các sàn này trong năm 2026.

Việc hình thành TTTCQT tại Việt Nam được kỳ vọng sẽ mở ra không gian phát triển mới, thu hút nguồn lực trong và ngoài nước, tạo lợi thế cạnh tranh trong khu vực. Đây không chỉ là mục tiêu kinh tế, mà còn là bước đi chiến lược để hiện thực hóa các mục tiêu phát triển dài hạn của đất nước.