Những cú “sập sàn” sau ảo tưởng làm giàu từ tin đồn

Trên thị trường chứng khoán, tin đồn thường đến trước, còn số liệu lại đến sau. Nhưng khi niềm tin đặt sai chỗ, nhà đầu tư dễ phải trả giá bằng chính túi tiền của mình.

Trong nhiều giai đoạn, tin đồn gần như trở thành “nhịp tim” của thị trường chứng khoán Việt Nam. Chỉ cần một dòng thông tin lan nhanh trên các diễn đàn, mạng xã hội hay nhóm chat, giá cổ phiếu có thể tăng trần liên tiếp, bất chấp doanh nghiệp chưa hề công bố bất kỳ thông tin chính thức nào.

Không khó để kể lại những ví dụ điển hình. Giai đoạn 2021-2022, hàng loạt mã cổ phiếu như FLC, ROS, TGG, HQC từng tăng nóng hàng chục phiên chỉ nhờ những tin đồn như “tập đoàn sắp niêm yết công ty con”, “chuẩn bị chia cổ tức bằng cổ phiếu tỷ lệ cao” hay “có quỹ ngoại muốn mua lại”. Khi câu chuyện được kiểm chứng, không ít mã trong số đó quay đầu giảm sàn, khiến nhiều nhà đầu tư “đu đỉnh” thiệt hại hàng chục % chỉ trong vài tuần.

Sức mạnh của tin đồn nằm ở chỗ nó đánh vào cảm xúc. Một câu chuyện dễ nhớ, dễ lan truyền về “cơ hội lớn” thường hấp dẫn hơn những bảng số khô khan. Trong khi đó, việc đọc hiểu báo cáo tài chính hay phân tích định giá lại đòi hỏi kiến thức và kỷ luật - hai yếu tố mà phần lớn nhà đầu tư cá nhân còn thiếu.

Cùng một doanh nghiệp, người đầu tư dựa vào số liệu sẽ nhìn vào biên lợi nhuận, dòng tiền và triển vọng ngành, còn người tin vào tin đồn chỉ cần nghe “sắp được nâng vốn” hay “chuẩn bị vào rổ VN30” là vội vàng xuống tiền.

Kết quả là người đầu tư theo dữ liệu có thể chờ lợi nhuận sau một năm, trong khi người chạy theo tin đồn kỳ vọng lãi trong vài ngày. Khi đa số cùng tin vào một câu chuyện, giá cổ phiếu bị đẩy lên cao hơn giá trị thật và khi “câu chuyện” kết thúc, thị trường lại có thêm một bài học đắt giá.

Một chuyên gia phân tích của công ty chứng khoán tại TP.HCM từng nhận xét rằng: “Tin đồn có thể thổi bay giá trị của lý trí. Nhưng cuối cùng, thị trường luôn quay về với dữ kiện tài chính”. Thực tế cho thấy, sau những cú “sập sàn”, nhiều nhà đầu tư mới giật mình nhận ra rằng báo cáo tài chính quý trước đã cảnh báo rõ ràng về rủi ro: nợ vay cao, dòng tiền âm, lợi nhuận sụt giảm. Chỉ là họ không đọc hoặc đọc nhưng không tin.

Nhà đầu tư sống sót là người đọc báo cáo tài chính

Thị trường chứng khoán là nơi tin đồn nở rộ, nhưng lợi nhuận bền vững chỉ đến với những ai biết sàng lọc thông tin. Nhà đầu tư chuyên nghiệp luôn bắt đầu từ dữ kiện: báo cáo kiểm toán, dòng tiền, kế hoạch kinh doanh và biến động nội tại của ngành. Họ hiểu rằng thông tin thật thường đến chậm, nhưng mang lại lợi nhuận thật. Trong khi đó, khối ngoại hay các quỹ đầu tư tổ chức - những “tay chơi lớn” gần như không bao giờ phản ứng với tin đồn.

Một ví dụ điển hình là trong đợt tin đồn “thoái vốn nhà nước” đầu năm 2025. Khi nhiều nhà đầu tư cá nhân đổ xô mua đuổi cổ phiếu với kỳ vọng “ăn theo”, khối ngoại lại đứng ngoài quan sát. Họ chờ đợi báo cáo định giá cụ thể và xác minh nguồn tin trước khi xuống tiền. Khi thông tin chính thức được công bố, giá cổ phiếu không tăng thêm, thậm chí điều chỉnh mạnh, khiến nhiều người mất niềm tin và chịu thua lỗ.

Thực tế, tin đồn có thể làm giá cổ phiếu tăng mạnh trong ngắn hạn, nhưng chỉ số liệu mới giúp doanh nghiệp giữ được giá trị thật trong dài hạn. Những nhà đầu tư chuyên nghiệp luôn dành thời gian đọc báo cáo tài chính, kiểm tra cơ cấu vốn, phân tích dòng tiền và đánh giá triển vọng ngành trước khi ra quyết định. Họ biết rằng dữ liệu không phải lúc nào cũng hấp dẫn, nhưng lại là nền tảng vững chắc để đánh giá rủi ro và giá trị thật của doanh nghiệp.

Bài học ở đây là nhà đầu tư cần học cách kiểm chứng thông tin. Trước khi hành động, hãy tự hỏi: nguồn tin này có chính thức không? Doanh nghiệp đã công bố hay mới chỉ lan truyền trên mạng? Số liệu tài chính có phản ánh đúng câu chuyện được kể hay không? Một tin đồn có thể được “bơm” lên dễ dàng, nhưng báo cáo tài chính thì không biết nói dối.

Thị trường chứng khoán luôn tồn tại những câu chuyện được thổi phồng, nhưng chân lý đầu tư thì không đổi: tin đồn có thể làm giá cổ phiếu tăng, nhưng chỉ số liệu mới giữ được giá trị của doanh nghiệp. Khi nhà đầu tư tin vào tin đồn hơn là dữ liệu, họ không chỉ đánh mất lý trí, mà còn trao vận mệnh tài chính của mình cho cảm xúc và niềm tin của người khác và rất có thể phải trả giá đắt.